Verdiğin videoları izlemeden cevap vermeye çalışmam daha iyi.

Belgesel, tanımı gayet net ve açık bir kelime. Örneğin wikipedia'da aynen şöyle yazar:

"Belgesel filmler belli konular üzerinde yapılan araştırmaların sonuçlarının estetik kaygılarla seyirciye yansıtılmasına dayanan sinema yöntemidir"

İsimden yola çıkarsak zaten durum nettir: "Belge-sel" Belgemsi... Belge niteliğinde film. Birşeyi belgeleyen film.

Bu kadar...

Tanım kolay ama sinemacılar hep belgesel olgusunu esnetmiş, yumuşatmış ve kendi menfaatine kullanmıştır.

Tam olarak bu "menfaate göre belgesel" konusu üzerine bir araştırma yapıyordum. Sorunun cevabını verdim aslında. ama sen özellikle bir amaç için bunu soruyor isen ona göre sor, ben de yardımcı olmaya çalışayım...

Aslında sınırları merak ettiğim için sordum. Mesela; bir adam yürüyor, biz adamı hiç görmüyoruz ama her şeyi onun gözünden görüyoruz. FPS oyunlarındaki gibi, simitçiden simit alıyor, geziyor, başka günlük şeyler yapıyor. Tamamen doğal çekimler. Işık veya cast da yok. Ses olarak sadece çevre-ortam- sesleri var ve adamın iç sesi var. Misal bu bir belgesel midir yoksa film midir?

İki dil bir bavul'da da bir olay var. Bir öğretmen bir köye atanıyor. Kürt çocukları ile arasındaki diyaloglar var. Doğal ortamda adamın yaşadıkları çekiliyor. Bu belgesel çok ses getirmişti. Ama bilmiyorum bana daha çok film havası verdi. Kafamı karıştırdı biraz. Çünkü bazı yönetmenler de belgesel havası vermek için doğal çekimler yaparlar.

Bu arada sorum ilk paragraf 🙂

belgeselde önemli olan bir şeyi belgelemektir. Yani mesela normal bir belgeselde ne belgeleniyor bize anlatılıyor.

Yılan fareyi yakalamak için nasıl bir strateji izledi, neley yaptı, neler yapmadı, bize görüntü olarak neler gösterildi. Bu yılanın en çok nerelerde görüldüğü ile ilgili dünyada yapılmış bir araştırma istatistik gösterildi. İnsanlara saldırmışmı, bu yılan kaç kişiyi öldürmüş istatistik bilgileri tabi. Bir de bunların bir kısmını destekleyecek bir uzman bulunur, birkaç yerli halktan insanlarla görüşülür onlar da onaylar. AAaaa biz de e gerçek bu der inanırız. Yani inandırıcılığı olmalı.

En güzelinden eğlencelisinden Discovery channel ın Mythbusters ı var. adamlar bildiğin keyifle belgesel yapmışlar.

Ama film türünde belgesel olacaksa oyuncular oyunculuklar vs olması, herkesin söyleyeceği şeyi ezberlemiş olması gariptir. Ama gerçek hayatın içinden anlatıyorsa, ve bir öğreticiliği varsa belgeseldir.

Ben mesela (kendimden örnek veriyorum belgesel için) yakında bir projem için (fikir mülkiyeti kendime ait) "yabancı dilde teknoloji ağırlıklı öğrenmenin eğitime aşılanması" yabancı dili (almanca-ingilizce-fransızca) bigisayar oyun, film,müzik yolu ile öğrenen insanların kendi apzından nasıl öğrendiklerini anlattıkları, benim tecrübelerimi paylaştığım, üniversitedeki profesörlerin, öğretim üyelerinin, okutmanların tezimi tasdiklediği bir belgesel ve proje sunmayı düşünüyorum üniversiteye. Destek alabilirsem çok değişik işler yapmayı düşünüyorum. Bu da bir belgeseldir: çünkü belgeliyorum yabancı dilin oyunlar filmler ve müziklerle öğrenilebileceğini. Ve öğrencinin sıkılmadan öğrenebileceğini.

Hayatı olduğu gibi zaptetmek tam olarak belgesel değildir. Lumiere kardeşlerin yaptığı buna benzer bir durumdu ve o nedenle adına "actualite" denir. Kabaca "gerçeksellik" ve bu türden eserlere de "gerçeksel" denebilir. Belgesel ise bunun "kontrollü" yani deyim yerindeyse belli bir süzgeçten geçip dışsal gerçeğin olabildiğince nesnel bir hale büründürülmesi çabası ve sürecidir. M. K. Atatürk'ün Gelibolu'da yaptıkları ve yaşadıkları, bir çömlek ustasının mesleğini öğrenme süreci, Vietnam Savaşı zamanında Güney Vietnam'ın Genelkurmay başkanı olan adamın sonradan Kanada'ya kaçıp lokantalarda aşçı ve temizlikçi olarak çalışmasının ve aile üyelerinin anıları belgeseldir. İçinde öznel yani kişisel bakış açıları barındırsa, hatta yapımcı/yönetmen kendi görüşlerine yer verse dahi en azından belgelendirme, tasarım ve sunuş aşamasına bir nesnellik olduğu iddiasındadır belgesel.

Adlarını verdiğiniz eserler belgesel değil. Böyle bir iddaları olduğunu da sanmıyorum. İç ses olan bir anlatı nesnellikten uzaklaşmıştır.

Bu noktada insanın ve eserlerinin gerçekten "nesnel" olup olamayacağı, kadrajın bile bir seçim demek olduğu, bazı şeyleri bilinçsiz olarak dahi olsa dışarıda bıraktığı gibi çok temel ayrımlara girersek herşeyde olduğu gibi belgeselin de aslında tanımı olanaksız bir tür olduğu, insanın düşünce ve sanatsal yaratım süreçleri içerisinde her zaman bir öznelliği olacağını da söyleyerek bu beyhude çabaya bir nokta koyabiliriz.

Aslında sınırladı merak ettiğim için sordum. Mesela; bir adam yürüyor, biz adamı hiç görmüyoruz ama her şeyi onun gözünden görüyoruz. FPS oyunlarındaki gibi, simitçiden simit alıyor, geziyor, başka günlük şeyler yapıyor. Tamamen doğal çekimler. Işık veya cast da yok. Ses olarak sadece çevre-ortam- sesleri var ve adamın iç sesi var. Misal bu bir belgesel midir yoksa film midir?

Bu örnek belgesel sayılamaz. Belgeselde çekilen hiçbirşey etkilenmez, değiştirilmez ve yönlendirilmez.
sahte belgesel diye bir tür var. Blair Cadısı gibi örnekler var. Görünüm belgesel gibi ama aslında gerçek değil.
Fulguranın bahsettikleri tamamen doğrudur.

Merhaba Arkadaşlar,

Bazen farklı belgeseller karşıma çıkıyor. Mesela;

- Yıll 2055. Dünya mahfolmuş. Küresel arşiv diye bir yerden yayın yapılıyor.Burası sunucularının veritabanında tüm kitaplar filmlerin olduğu, tüm hayvanlardan bir çiftin dondurulup konduğu, sanat eserlerinin saklandığı bir yer. Yıl 2055 ve o yapıdaki görevli günümüzden videolarla nerede hata yaptığımızı anlamaya çalışıyor. " onclick="window.open(this.href);return false;";

- Bir diğer örnek bizden "İki Dil Bir Bavul" " onclick="window.open(this.href);return false;"; İki dil bir bavul ile aynı hatta ondan daha durağan işlerin film olarak çekilenine de tanık oluyoruz.

Bu yüzden belgesel'i tam olarak tanımlayamıyorum. Belgesel'in sınırları nedir ? Belgesel nedir ?

İlk örnek zaten documentary'den çok mockumentary'ye benziyor. Bunlar belgesel gibi çekilen ama belgesel olmayan kurmaca filmlere verilen ad. Mesela Borat böyle bir filmdi.

Öte yandan belgeselin de zaten çok standart bir yapısı yok diyebilirim. Ama genel olarak yani bir derdi olan ve bunu "genellikle" ilgili kişilerle, mercilerle konuşarak daha sonra da bir kurgu çerçevesine oturtup sunan yapımlar oluyor.

Şimdi böyle diyorum ama Baraka'da var misalen. Bir tek kelime konuşma olmayan bir belgesel. Ama belgesel dediğim gibi belli bir konusu olan ve ilgili mercilerle konuşarak çözüme ulaştırmaya çalışan yapımlardır. Baraka'da ilgili merciler ise görüntülerdir. Görüntüler zaten bize cevabı verir. Konuşmalarına, sözlü cevap vermelerine gerek yoktur.

Baraka gibi örnekler çok ama çok az karşına çıkar. Onların dışında zaten neyin belgesel olup, neyin olmadığı %99 bellidir. Mockumentary de zaten dediğim gibi kurmacadır ama belgesel gibi gösterilmeye çalışılır.

Evet ilk örnek mockumentary gibi duruyor. Ama garip tarafı şu, verdiğim örnekte tam yazmamışım. 2055'te geçen kısım mockumentary fakat adamın izlediği videolar tamamen belgesel formatında ve günümüzde çekilmiş. Merakımdan soruyorum. Buna rağmen bu yapım mockumentary olur mu ? Imdb de şöyle tanmış : "Documentary | History | War "

Mesela ben bu soruyu sormadan önce, Michael Moore'un Sicko yapımını belgesel olarak konumlandırmıştım kafamda şu anda ondan da emin değilim. Evet, gerçekçilik var... Ama Moore, belgesel boyunca izleyiciyi provoke etmeye çalışıyor. Hatta filmin sonunda bir grup insanı küçük bir kayığa bindirip guantanamo üssüne izinsiz giriş yapmaya çalışıyor ve ciddi ciddi, ateş açılacağı yönünde uyarılar alınca Kübaya gidip, Küba'nın sağlık sisteminin bile Amerika'dan çok ileride olduğunu gösteriyor. Subjektif, provokatif bir çalışma ama gerçekçilikten uzak değil çünkü gerçek hastalar ve doktorlarla konuşuyor. Onların yorumunu alıyor.

Kusuruma bakmayın lütfen, kafam biraz karıştı ondan soruyorum.
Asıl sorumun cevabını aldım. Herkese teşekkür ederim.

Örneği izlemedim ama öne sunulan belgeler, armüganlar gerçek ise tabi ki de belgesel'dir. 2055 yılı işin sadece esprisi, estetik bir bakış açısı olabilir. Ama 2020 yılından falan da görüntüler vs. var ise mockumentary olur. Yok çekildiği tarihten önce görüntülerle 2055 yılından bir bakış açısı gibi bir şekilde verildiyse (Ki bu yönetmenin yorumu oluyor), o zaman belgeseldir.

Belgesel üzerine yüksek lisans yapmış ve geçtiğimiz yılı envai çeşit belgesel izlemekle geçirmiş birisi olarak belgeselin sınırlarının çok gri olduğunu söylemeliyim.

Ne kadar film türü varsa o kadar da belgesel türü var ve bu türlerin hepsinin de dili, yapısı ve amacı farklıdır.

Arkadaşlar...
Sinema tarihinin ilk belgeselcisi olan Robert J. Flaherty bile tartışmalı bir belgeselcidir.
Neyin gerçek neyin yalan neyin belge neyin çizelge olduğunu netleştirmek zordur.
Ki bu keyilfi bir sohbettir. Bildiğim bir sürü kurmaca, birsürü belgeselden daha gerçektir.

Ama kaba anlatımla, kameraya kaydedilen hiçbirşeyin biçimlendirilmediği ve kameranın da olan biteni en sunumcu yaklaşımla kaydettiği filmler belgeseldir. Özeti böyle...

Belgesel tanımın hatalı Görkem. Senin bahsettiğin Observatory Mode yani gözlemci mod olarak bilinir, en fazla ses getiren örneklerinden, ilklerdendir de ayrıca, biri Titicut Follies'dir mesela ki benim 10 dakikasına bile zor katlandığım bir belgeseldir. Pek sevmediğim bir belgesel türü.

Pek çok belgesel türünde canlandırmalar, oyuncular vs. vardır ve pek çok şey biçimlendirilir. Aklıma gelen ilk örnek Far From Poland mesela http://www.imdb.com/title/tt0162318/ " onclick="window.open(this.href);return false;" onclick="window.open(this.href);return false;
Hadi burada olay gerçek ses kayıtlarına dayanıyor ama direkt oyuncuların oynadığı belgeseller de var.

Biçimlendirmeye geleceksek mesela izlediğim bir belgeselde zengin insanlar lüks evlerinde bol ışıkta çekilirken madenciler mağaralarda, bol grenli görüntülerle çekiliyordu mesela ki bu kasten yapılan bir durumdur. Ya da Cinematographer Style izle mesela kadrajların güzelliğine bak orada. Veya Michael Moore belgesellerine bak mesela, ne kadar fazla bozma, yanıltma ve kurgu oyunu vardır vs. Örnekler inanılmaz çoğaltılabilir.

Dediğim gibi anlatmak istediği konuya ve kullanılan belgesel moduna göre çok fazla çeşitte belgesel türü vardır ve zaman zaman bunların sınırları çok gridir. Zaten günümüzdeki en büyük tartışmalar da bu alanda, röportaj yapılırken bile insanların bir çeşit performans sergiledikleri, dolayısıyla bunun ne kadar 'belgeleme' olarak kabul edilebileceği vs. ve çok daha derin konular tartışılmakta ve asla kesin bir cevabı da olmayacak.

Belgesel üzerine yüksek lisans yapmış ve geçtiğimiz yılı envai çeşit belgesel izlemekle geçirmiş birisi olarak belgeselin sınırlarının çok gri olduğunu söylemeliyim.

Ne kadar film türü varsa o kadar da belgesel türü var ve bu türlerin hepsinin de dili, yapısı ve amacı farklıdır.

Aynen buna katılıyorum. Sen belgesel üzerine yüksek lisans yapmışsın hadi. Bizim hoca var Uğur Kutay. Adam 30 yıldır belgesel çekmiş, belgesellere danışmanlık yapmış (Ki böyle 3 tane mi ne Altın Portakal belgesel ödüllü danışmanlık yaptığı film var), Kültür Bakanlığının film destekleme kurulunun belgesel kısmının başkanlığını yapmış. O bile tam bir kalıba oturtulamaz der hep.

Ama işi basite indirgersek kurmaca da öyle değil midir? Mesela Paranormal de kurmaca Avatar da. Biz bunların kurmaca olduğunu hemen söyleyebiliriz bunun nedeni kurmaca üzerinde bizim ve çoğu kişinin daha fazla izlemiş, çalışmış olması. Ama belgesel konusunda en iddialımız bile kendi kurmaca konusundaki algımızın yarısı bile etmez. O yüzden bence böyle gri de geliyor olabilir.

Bu yüzden 3 parçaya ayırırsak film yapımını;

Kurmaca: İşte bildiğin uydurma hikayeler. (Ama mesela biyografik filmler de var değil mi bunlar tam olarak uydurma değil)

Belgesel: Belgelere, araştırmalar dayalı bir sonucun çıkarılmaya çalışıldığı genelde gerçekçi filmler (Ama arkadaşın bahsettiği 2055 filmi de var mesela)

Deneysel: Bu da genelde alttan üstten nereden çekiştirirsen çekiştir bu yukarıdaki iki kalıba da sığmayan filmler.

Yani en basit düşüncede bunlara göre bölebiliriz.