Merhaba arkadaşlar. Yazılmış bir kitabın içinden bir bölümü alıp televizyoncuların yaptığı gibi biraz değişiklik yapıp sinema, dizi veya bir program yaptığımız taktirde herhangi bir telif yasasına maruz kalırmıyız? Yoksa yazılan senaryolar gibi herhangi bir yaptırımdan muaf olurmuyuz?
Kalırsın tabii ki. Yapmayın böyle şeyler. Bir kere kalıp kalmamak meselesinden ziyade etik olarak yanlış. İnsanların emeklerini çalıyorsunuz. Neticede, bu telif meseleleri esnek ve yaptığın küçücük bir değişiklikle bile yasanın etrafından dolanırsın, bir sürü insan bunu yapıyor, bu şekilde süren bir sürü dava var, ama tüm bunlara ne gerek var. Yazar ile irtibata geç. Derdini anlat, olumlu yaklaşacaklarını düşünüyorum. Senden para da talep edileceğini sanmıyorum, eğer yazar ticari amaçları çok ön plana koyan biri değilse tabi. Eğer öyleyse de yapacak bir şey yok. Bir sürü öyküsünün filme çekilmesine onay verecek yazar var. Onları çekersin.
Yaptırımdan muaf olanlar aslında masum değil, sadece yakalanmamış ya da yakalanıp yırtmış tipler. Herkes paçasını kurtaramaz. İşin etik boyutunu geçtim, çünkü son zamanlarda kimse "etik değil, suç, hırsızlık" dediğimde rahatsız olmuş gibi gözükmüyor; sözüm meclisten dışarı. Emeğe saygı gösterelim, aksi takdirde senin verdiğin emek, dahası adın lekelenebilir, itibarsızlaşabilir.
Size hırsızlık konusunda kesinlikle katılıyorum. Merak ettiğim şu benim yazdığım tasdiklettiğim bir senaryoyu sunduğum yapimcinin değiştirip kulanmasımı daha kolay yoksa bir kitabın içeriğini degistirip izinsiz kullanmasımı hukuki açıdan daha kolay olur. Malum proje ve senaryoların kanunen koruması yok icerigini degistirip calınabiliyor. Kitaplar icinde boylemi hukuki olarak.
Elbette öyle, ne fark eder. Yani öykü formatının, senaryoya dönüştürülmesinde ortaya çıkacak değişiklikler tahminim daha teknik bir takım incelemelere tabiidir, bilir kişi falan bakıyor böyle durumlarda, ama neticede ortada bir fikir var ve fikri bir hak var. Eğer farklı bir durum söz konusuysa avukat arkadaşlar var sitede, onlar yazacaklardır. Ama benim mantığım ve kısıtlı hukuki bilgim bunun böyle olması gerektiğini söylüyor. Ortada "uyarlama" var, onun kendi içinde özel ilkeleri vardır demek istiyorum basitçe, ama ana mevzu değişmiyordur.
Malum proje ve senaryoların kanunen koruması yok icerigini degistirip calınabiliyor
Bu yanlış bir düşünce. Çalınabiliyor olması, kanunen korunmadığı anlamına gelmez. Ben avukat değilim ama temel seviye tüm hukuk derslerini almış biri olarak yazıyorum. Fikri hakları koruyan kanun, 5846 sayılı kanun. Bahsedilen mesele ise hukuk dilinde işlenme eser veya derleme olarak geçer. Yani başka bir eserden istifade ederek vücuda getirilen yeni bir eser. Burada eser sahibi, o eseri işleyendir ancak asıl eser sahibinin hakları da saklı kalır.
Eğer işleyen kimseden istifade etmediğini söylüyorsa, asıl eser sahibi bunu ispatla yükümlü. Ülkemizde bu tür davaların haberine pek denk gelmiyorum. Genelde biz pek uğraşmayız. Yıllarca mahkemelerde hakkımızı arayacak sabrı ve sakinliği göstermek zor. O yüzden benim tahminim, çoğunlukla boş veriliyor. Eğer iş mahkemeye taşınırsa da hakim önce bilir kişilere danışır, sonra takdir yetkisini kullanır. Genelde böyle oluyor. Burada bakılan ilk şey tarih bilgisi. Hangi eser daha önce yazılmış ve bu doğru bilgi mi diye belirlenir. Sonra ikisi arasında benzerliklere bakılır. Bariz noktalar varsa kopyalandığı düşünülür ancak uzaylılar gelip dünyayı ele geçiriyorsa veya ölüler canlanıp diğer insanları yiyorsa gibi standart sayılabilecek fikirler dikkate alınmaz. Temel seviye fikirlerin telifi olmaz. Özgün kısımlar göz önünde bulundurulur ve yine benim tahminimce hemen her davada sonuç önceden kendini belli ediyor. Dava süreci başlasa bile, bitişi tarafların aralarındaki anlaşmayla oluyor.
Sektörde çok eski ve tecrubeli biriyle konuştum. Eğer iş yapacak bir proje sunumunu yaparsan kesinlikle yapımcı veya kanallar tarafından kopyalanıyormuş. Uzun süredir devam eden telif davası varmış. En son acunun yemekteyiz programını kopyaladılar kaynanalarla yemekteyiz diye. Başka bir tv de masterchefin aynısını gördüm. Kültür bakanlığında yetkiliyle konuştugumda sorvivor gemide çekilmiş versiyonu var koruyamassın dedi. Formatlarda böyle acaba kitapları televizyona uyarlamak isteyincedemi böyle oluyor. Hukuken extra bir madde varmı kitap dergi bilimsel makaleler icin.
Size hırsızlık konusunda kesinlikle katılıyorum. Merak ettiğim şu benim yazdığım tasdiklettiğim bir senaryoyu sunduğum yapimcinin değiştirip kulanmasımı daha kolay yoksa bir kitabın içeriğini degistirip izinsiz kullanmasımı hukuki açıdan daha kolay olur. Malum proje ve senaryoların kanunen koruması yok icerigini degistirip calınabiliyor. Kitaplar icinde boylemi hukuki olarak.
Biri diğerinden daha kolay ya da daha zor değil. Sonuçta ikisi de yazılı olarak mevcut. Burada önemli olan ne kadar değiştirildiği, benzerliğin ne kadar olduğu.
Sektörde çok eski ve tecrubeli biriyle konuştum. Eğer iş yapacak bir proje sunumunu yaparsan kesinlikle yapımcı veya kanallar tarafından kopyalanıyormuş. Uzun süredir devam eden telif davası varmış. En son acunun yemekteyiz programını kopyaladılar kaynanalarla yemekteyiz diye. Başka bir tv de masterchefin aynısını gördüm. Kültür bakanlığında yetkiliyle konuştugumda sorvivor gemide çekilmiş versiyonu var koruyamassın dedi. Formatlarda böyle acaba kitapları televizyona uyarlamak isteyincedemi böyle oluyor. Hukuken extra bir madde varmı kitap dergi bilimsel makaleler icin.
"Yemek yarışması" bir konsepttir ve herkes bir "yemek yarışması programı" yazabilir. Ama MasterChef bir logo, bir marka. Telifini ödemeden benzerini yapamazsın. Benzerlikler tespit edilir ve bedel ödetilir. Çalsa Acun çalar, o bile tıpış tıpış ödemesini yapıyor. Extra bir madde olmasına gerek yok, kaide aynı. Başkasının fikri, eseri; telife tabii. Ancak şöyle bir durum var. Kimin, kimden çaldığı önemli. Yani hiç tanınmamış, adı sanı duyulmamış birinin "parlak fikrini" çalmak, best seller roman yazarından çalmaktan daha kolay tabii ki. Orhan Pamuk kitabından telifsiz iş çıkardığını düşün. Herifin bir tweet atmasıyla bitersin. Genellikle olay mahkemeye de gitmiyor. Mahkemeler çok uzun süren ve hem mağdur için hem de çalan için zahmetli şeyler. İsim vermeden başımdan bizzat geçen bir olaydan bahsedeceğim. Seneler önce, daha yeni mezun iken, çok büyük ve bilinen bir reklam ajansında metin yazarı olarak staja başladım. Stajım bittikten kısa bir süre sonra, stajım sırasında katıldığım bir toplantıda ortaya attığım bir fikrin küçük de olsa bir reklam filminde kullanıldığını gördüm. Benim orada staj yapmama önayak olan arkadaşıma durumdan bahsettim, "sürekli olan bir şey, herhangi bir hakkın yok, en fazla CV'ne ve portfolyona o reklamı ekleyebilir ve senin yazdığını belirtebilirsin, ajans da seni yalanlamaz" dedi ve ben de öyle yaptım. Ben ajansı hırsızlıkla, hakkımı yemekle suçlamadım, onlar da daha sonra gireceğim işte bu reklamı referans olarak kullanmama ses etmediler, danışıklı dövüş yani.
Eser sahibinin her zaman derdi para olmuyor. Benim de değildi. Bir izin alınmasını, bir teşekkür edilmesini, bir telefon edilmesini isterdim sadece, zaten para talep etmezdim. Kafam bu işlere basacak kadar da olgun değildim zaten, yeni mezundum. Maaşlı metin yazarları olsaydım zaten onlar için yazdığım şeyler onların malı olurdu, ama ben para almadan çalışan bir stajyerdim. O yüzden ben de sanki onların bir dönem maaşlı metin yazarlarından biriymişim gibi yazdım CV'me ve portfolyoma da reklamı ekledim. Onlar da beni bozamadılar ve bir sonraki işe girişimde bu olay bana destek oldu. Ama o reklam aynı zamanda o sıralarda o ajansta çalışmış olan başka birinin de portfolyosunda. Çok da önemi yok, sonuç olarak ben reklamcılık kariyerimi çok uzun zaman önce noktaladım, kendi işimi yapıyorum. Demem o ki, bazen izin almak, telif almak sanıldığı kadar korkulan bir şey değil. Belki senin alıntı yapmak, esinlenmek istediğin romanın yazarı da eserinin filme ya da diziye dönüşmesinden çok memnun olacak. Hatta istese de yakalayamayacağı bir fırsat belki de.
Dediğin gibi bazı insanlar eserlerini ücretsiz kullanıma sunarlar. Ama ürettiğimiz içeriklerin ticari amaç için kanallara yapımcılara sunuyoruz. Eğer fikir kötü veya uygun degilse reddedilenbilir tabiki normal bir durum ama olmaz deyipte tvden izleyince eserini tabiki hoş bir sey olmuyor insan için. Sonucta karşı taraf büyük bir ticari kazanç elde ediyor. istanbulkartı internetten doldurma fikrinide ben düşündüm yillar once ama buyuk firmalar yaptı. Mehmet ali erbilinde kıbrısta yaptığı sohbeti şow yapmak istedim ama 4 yıl once biri yapıp şu an bir platforma transfer oldu. O yüzden fikirlerimi koruma konusunda çok araştırma yapıyorum. Telif almak bazı eserlerde çok basit kalıyor özellikle ticari niteliği varsa extra biseyler yapmak gerekiyor diye düşünüyorum ve araştırıyorum.
Buna benzer bir durumdayım. Üç yıl önce çektiğim "ince memed neden ölmedi" belgeselimi hala bekletiyorum.
Öte yandan bir öyküden uyarladığım "yoksul adamlar nasıl ölür"ü eser sahibinin yazılı izniyle çektim ve kafam rahat. Uyarlama da olsa projeye başlamadan önce ilgili kişi ya da kurumlarla görüşmek şart.
"Yoksa yazılan senaryolar gibi herhangi bir yaptırımdan muaf olurmuyuz?"
bu cümle ne demek? :S Bir senaryo yazan yada kitap yazan yazdığından her zaman sorumludur...
"Cahille girme münakaşaya. Ya sinirini zıplatır tavana, ya da yazık olur adabına.” Mevlâna 8)
Dediğin gibi bazı insanlar eserlerini ücretsiz kullanıma sunarlar. Ama ürettiğimiz içeriklerin ticari amaç için kanallara yapımcılara sunuyoruz. Eğer fikir kötü veya uygun degilse reddedilenbilir tabiki normal bir durum ama olmaz deyipte tvden izleyince eserini tabiki hoş bir sey olmuyor insan için. Sonucta karşı taraf büyük bir ticari kazanç elde ediyor. istanbulkartı internetten doldurma fikrinide ben düşündüm yillar once ama buyuk firmalar yaptı. Mehmet ali erbilinde kıbrısta yaptığı sohbeti şow yapmak istedim ama 4 yıl once biri yapıp şu an bir platforma transfer oldu. O yüzden fikirlerimi koruma konusunda çok araştırma yapıyorum. Telif almak bazı eserlerde çok basit kalıyor özellikle ticari niteliği varsa extra biseyler yapmak gerekiyor diye düşünüyorum ve araştırıyorum.
Eser ve fikirlerimizi güvence altına almamızın en iyi yolu, onları hayata geçirmek ve bunu kendimiz yapmak. En azından ben başka bir yol göremiyorum.