Bir süredir bu destek işiyle içli dışlı olduğumu daha önce belirtmiştim. Bu ay içinde toplanacak kurulda değerlendirilmekte olan bir projem var, sistem nasıl işliyor, körü körüne gitmeyelim diye ufak ufak araştırmalar yaptım bir yandan. Genelde kulaktan dolma bilgiler var bu konuda ve bildiklerini paylaşan az. Ben önemli olan, flu kalan noktalarda öğrendiğim kadarını paylaşmaya çalıştım, yönetmelik zaten bir çok şeyi açıklıyor ama hiç bir şeyin kağıt üzerinde ilerlemeyeceği aşikar ve resmi bilgiler çok da açık – açıklayıcı değil. Sinema filmlerinin desteklenmesi hakkında yönetmeliğe şuradan ulaşabilirsiniz:
http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.5358&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=sinema

Destek olarak ödenen paralar hangi kaynaktan finanse ediliyor?
2005’ten önce belediyelerin her sinema biletinden aldığı %25 rüsum, 2005’ten sonra %10’a düşürülerek Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın kontrolüne bırakılmıştır. Bu havuzda sektörün yeni dinamikler edinmesi, alttan sinemacılar yetişmesi ve gün yüzüne çıkmayı hak eden projelerin önündeki maddi engelin kaldırılması amaçlanmıştır. Sinema destek kurulundan önce bakanlık bünyesinde oluşturulan bir danışma kurulu vardır. Bu kurul her yıl toplanarak destek kuruluna tavsiye niteliğinde kararlar alırlar. Bu kararlar tavsiye niteliğinde kaldığından projelerin kaderini destekleme kurulu belirler.

Değerlendirmeyi yapan destek kurulu kimlerden oluşur?
Sinema üzerine faal meslek birliklerinin (ASİTEM, BİROY, BSB, FİYAB, SESAM, SETEM, SE-YAP, SİNE-BİR, TESİYAP) temsilcileri, Sinema Genel Müdürlüğü temsilcileri, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın temsilcilerinden oluşan, sayıları 15’i aşamayan, kurul için görevlendirilen, “kurul üyesi” sıfatına erişen kişilerden oluşur.

Değerlendirme nasıl yapılır?
Başvuruda bulunulan projeler, dijital ortamda kurul üyelerinin erişebileceği ve proje sahiplerinden istenen belgelerin bulunduğu dosyaları değerlendirebileceği sanal interaktif mecraya taşınır. Belgelerin çıktıları da proje sahibinin gönderdiği haliyle bakanlığın kabul ve inceleme şubesinde dileyen kurul üyesi tarafından incelenmek üzere bulundurulur. Kurul üyeleri projelerin dosyalarına erişerek teker teker puanlama yaparlar. Belirlenmiş bir tarihte Sinema Genel Müdürlüğü merkezinde toplanan üyeler, müzakerelerle (Ortalama 2-3 gün) projeleri tekrar tartışarak nihai kararları belirlerler.

Değerlendirme ne kadar sürede yapılıyor? Kaç proje başvuru yapıyor?
Birkaç yıldır standarda girmiş halde (Güncel olarak) son başvuru tarihi ile karar arasında 2-3 ay süre oluyor. Son başvuru yapan projelerin sisteme yüklenmesi de bu sürenin içinde. Kısa film, belgesel, animasyon, senaryo ve diyalog yazım kategorilerinde ortalama 900 – 1100 arası, uzun metraj kurgu, ilk uzun metraj, uzun metraj – yapım sonrası kategorilerde ortalama 300 – 400 arası başvuru yapılmaktadır. Bu rakamlar son birkaç yıl için ve yaklaşık rakamlardır, tam sayıları öğrenmek isteyenler kurul kararları sonuçlarını inceleyebilirler.

Destek çeşitleri neler?
Uzun metraj kategorilerinde iki çeşit destek var: Biri doğrudan, diğeri dolaylı destek. Doğrudan destek; bakanlığın sinema destekleri için oluşturduğu bütçeden başvuru sahibine ödenen para. Dolaylı destek ise banka ve finans kuruluşlarından sağlanan kredilerin anaparası dışında kalan faiz, vergi ve fon tutarlarının bakanlık tarafından karşılanmasıdır. Başvuruların neredeyse tamamı doğrudan destek istemiyle yapılıyor. Doğrudan destek kapsamındaki ödemeler %30, %40 ve %30’luk kısımlar halinde bölünerek yapılıyor. Hangi şartlarla, hangi aşamalarda bu ödemelerin yapıldığına ilişkin ayrıntılı bilgilere bakanlığın sitesinde, başvurular kısmında, “istenen belgeler” dosyasından ulaşabilirsiniz.

Kısa film, belgesel, animasyon, senaryo ve diyalog yazım kategorilerinde ise tüm destekler geri ödemesiz olarak %50, %50 bölünerek ödeniyor. Yine ödeme aşamalarına ilişkin bilgilere “istenen belgeler” dosyasından ulaşabilirsiniz.

Uzun metraj yapım sonrası destek üceretleri ise %70, %30 olarak ödeniyor.

Geri ödeme nasıl sağlanıyor?
Uzun metraj kategorilerinde geri ödemesiz bir destek yok. Festivalden ödül aldı diye projenin geri ödemeden muaf tutulması gibi bir durum söz konusu değil. Sinema Genel Müdürlüğü’nce önemi belirlenen festivallerden ödül alması, proje sahibinin sonraki başvurusunu daha erkene (Normalde en az 3 yıl) alınmasını sağlar. Tüm film kategorilerinde projeler film bütçesinin % 50’sinden fazla destek alamazlar. Diğer bir deyişle bakanlıktan talep edilen bütçe, filmin toplam bütçesinin %50’sini aşamaz.

500.000 bütçe ile çekilmiş, 250.000 bakanlıktan almış proje, gişeden 20.000, festivallerden 30.000, TV vs. haklar satıştan 40.000 kazanmışsa bu film zarardır, muhasebesi yapılır, dosya kapanışı bakanlığa sunulur. Yine 500.000 bütçe ile çekilmiş, 250.000 bakanlıktan almış proje, gişeden 800.000, festivallerden 200.000, TV vs. haklar satıştan 400.000 kazanmışsa bakanlığın 250.000’i ödenir, dosyası kapatılır. Ve yine 500.000 bütçe ile çekilmiş, 250.000 bakanlıktan almış proje, gişeden 300.000, festivallerden 150.000, TV vs. haklar satıştan 150.000 kazanmışsa bütçe farkından oluşan 100.000 (Kazanılan 600.000 – Bütçe 500.000) kar etmiş sayılır. Bu paranın %50’si (Destek oranı kadar) olan 50.000 bakanlığa verilerek dosya kapatılır.

Burada, bakanlık desteğiyle çekilip izlenmeyen (Seyirciyle buluşmayan) filmlerin destek havuzuna ne kadar zarar verdiği ortada. Filmler izlense ya da izlenecek filmler yapılsa daha fazla ve belki daha güçlü projelerin önü açılarak yol katedilebilir.

Projeler hangi kriterler ön planda tutularak değerlendiriliyor?
Kısa sürede, az sayılabilecek kişi sayısıyla yapılan değerlendirmelerin adil sonuç çıkarmayacağı kurul üyelerince de kabul edilmiş durumda. Özellikle kısa film, belgesel, animasyon, senaryo ve diyalog yazım kategorilerinde rastgele denebilecek bir seçim söz konusu. Burada kurul üyelerinin projeye puan verirken içeriğe kısaca baktıkları, senaryo okumadıkları, kendini ifade edemeyen – film üretimi konusunda yeterlilik gösteremeyen projeleri pas geçtikleri söylenir. Danışma kurulunun tavsiye niteliğindeki kararlarını da göz önünde bulundurarak yapılan incelemelerde sinopsis, tretman, yönetmen görüşü, proje takvimi, ayrıntılı bütçe ve finans planı öncelikli bakılan belgelerdir. Bu belgelerde acemilik ve iş bilmezlik gösteren proje sahiplerinin dosyaları arka plana düşüyor, puanlama sırasında olmasa da müzakere sırasında.

Desteklerin yanlı dağıtılması hakkında gerçekler neler?
Bakanlık desteklerinin adil ve hakkaniyetli dağıtıldığını düşünen yok gibi bir şey. Yandaş geçinen bazı kimselerin elini kolunu sallayarak destek aldıkları ortada ancak kararı veren kurul karma bir kurul ve en azından sinema alanında devlet politikalarından memnun olmamakla beraber yeni bir sinema yasasının çıkması konusunda çoğunluklu fikre sahipler. Kollanan projelerin nerede ön plana çıkarıldığı belli değil. Muhtemelen istenen belgelerin oluşturulması ve bakanlıkça – danışma kurulunca önem arz eden kriterler konusunda bir yerlerden bilgi ve yardım alıyorlardır, sağlam finans planları ve referanslar edinmişlerdir, eksiği görülmeyen, eli yüzü düzgün, arkası sağlam proje oluşturarak öne çıkması sağlanıyordur.

Kısa filmde böyle bir kollama olacağını sanmıyorum. İsmine bakıp seçiyor bile olabilirler. Sonuçta rantın, paranın olduğu bir alan değil. Film içeriğinin siyasi açıdan sorun teşkil edeceği duruma dikkat ediyor olabilirler diye düşününce de politika ve ahlak açısından hükümetin hoşuna gitmeyeceği kesin görülen filmlerin de destek aldığı görülüyor. Özellikle kısa film, belgesel, animasyon düşünenlerin girişken ve çalışkan davranmasını tavsiye ederim.

Daha fazla bilgi edinilebilecek kaynaklar neler?
Öncelikle Sinema Genel Müdürlüğü’nün internet sitesinde açık bilgiler, başvuru formları ve istenen belgeler mevcut:
http://www.sinema.gov.tr/TR,143929/basvurular.html

Daha önce hem destek almış hem kurul üyeliği yapmış, faal olarak yapımcılık yapmakta olan, Se-yap kurucularından Yamaç Okur’un birçok rapor ve belge içeren sitesi:
https://yamacokur.wordpress.com/sinemada-devlet-destegi/

2006’dan bu yana Bakanlığın verdiği kararlar:
https://drive.google.com/drive/u/0/folders/0B37XHub-ux8WfmNZT3l1MXhWUEl3THB1X1BiaDYzZFMxMEtjVnVoNWlOZ0g0eTg1S1RkNW8

Şimdilik yazacaklarım bunlar. Yeni bir şeyler öğrendikçe, yeni kaynaklar edindikçe editlerim yazıyı. Umarım okuyana - ilgilenene faydası olur. Sorularınız olursa cevaplamaya çalışırım, forumdan deneyimli arkadaşlar vardır yine onlar da cevaplarlar. Nasıl dosya oluşturulacağı, istenen belgelerin içeriği konusuna hiç girmedim. Tahmin ettiğim, bildiğim noktalar var ancak yanlış yönlendirmekten çekinirim. Başvurum kabul olursa başarılı bir dosya oluşturmuş, istenen belgeleri dolu içerikle hazırlamış sayarım kendimi, bu dosyaları da paylaşırım buradan. Faydalanmak isteyen örnek olarak alır bakar. Okuduğunuz için teşekkürler…