Tenet ile ilgili bir kamera tartışma başlığımız vardı. Yine aynı film örnek verilerek başlayan bir de ses/miksaj tartışması var, buraya taşımak istedim.
The Guardian haberi:
https://www.theguardian.com/film/2020/sep/03/tenet-dialogue-christopher-nolan-sound-technology
Ben yazının özetini geçiyorum. Tenet filminde diyalogların boğukluğundan bahsediliyor ve bunun günümüzdeki hemen her filmde artık böyle olmaya başladığı anlatılıyor. Nolan bu filmi 5 yılda yazmış ve repliklerin duyulmamasını isteyerek yapmış olamaz. Bugün pek çok kişi film izlerken alt yazıları da açıyorlar ki filmi iyice anlayabilsinler.
Ben yakın zamanda çok az film izledim, zaten çok da az çekildi ama Baba Parası için aynı şeye şahit olduğumu söyleyebilirim. Birçok yerde karakterlerin ne dediklerini hiç anlamadım. Kaldı ki müziğin baskın olmadığı sahnelerde de aynı durum var. Bunun yanı sıra birçok kişinin de günümüz filmlerinin çok gürültülü olduğundan şikayet ettiği bir gerçek.
Yazıda bu durumun sebepleri hakkında yorumlar toplanmış. İlk söylenen şey, filmlerin sinema salonlarına uygun ses sistemleri baz alınarak mikslenmesi. Dış dünyadan izole stüdyolarda çalışmanın da avantajıyla dinamik aralık geniş tutulabiliyor. (Dinamik aralık dediğimiz, filmdeki en kısık sesle en yüksek ses arasındaki fark.) Dolayısıyla sonradan bu filmler TV ekranına gelince diğer sesler diyalogları bastırıyor. Sinemalarda ise bunun böyle olması normal, çünkü herkes filmini gümbür gümbür istiyor. Müziğin olmadığı sahneler neredeyse hiç yok. Olduğu zaman da hiç arka planda kalmıyorlar. "Film ne kadar pahalıysa, duyularınıza o kadar sert bir bombardıman oluyor" diye yorumlayanlar var. Nolan'ın kullandığı imax kameraların daha gürültülü olduğu söylenmiş fakat neticede iş miksajda bitiyor ve diyalogların kısıklığını bununla açıklayamayız.
Yorumlarda yazılan bir diğer sebep ise, filmi yapan kişilerin tüm diyalogları onlarca kez duymuş olmalarından dolayı, tüm replikleri ezbere bilmeleri ve bu yüzden anlayamama sorunu yaşamıyor olmaları. Bu görüşe ben de katılıyorum, çünkü hakikaten böyle. Tabii bu durum eski filmlerde de vardı ancak onlarda bu kadar yoğun müzik kullanılmıyordu. Dolayısıyla benim ezbere bildiğim replikleri, filmi ilk defa izleyen bir arkadaşım anlayamadığında, "nesini anlamıyorsun" gibi bir bakış attığım olmuştur. Benim buna bulduğum çözüm, kulağıma güvenmeyip, ses dalgalarının görsellerine bakarak bir düzenleme yapmak. Filmi ilk gösterdiğiniz arkadaşlarınızın yorumları da bence bu noktada hayati önem taşıyor.
Bu kadar büyük yapımlar söz konusu olduğunda kameranın gürültülü olmasını bir neden olarak kabul edemem. Çok saçma bence. O kadar çok mikrofon var ki ellerinin altında, istedikleri türden, istedikleri yönel özelliklere sahip. Kamera gürültüsünden kurtulamamaları bence mantıksız. E sonra bunun post aşaması da var. En kötü bahaneleri herhalde budur.
Sinema salonuna göre mixlenmiş olması en mantıklı olanı bu nedenlerin içinde ama onun da çözümü kolay; farklı farklı mixlerle sunsunlar o zaman ne olacak? Böylesi dev bütçelerde lafı bile olmaz.
Bence nasıl ki Türkiye'de şarkıların mixlerinde vokaller çok daha önde tutuluyorken yurt dışında daha iç içe geçmiş vaziyettelerse, sinema için de atmosferi yaşatabilmek amaçlı daha zor duyulmasını istiyorlardır diye tahmin ediyorum. Yani bir tercih ya da bir deneme olduğunu sanıyorum. Mix mühendisleri arasında gelişen bir akım bile olabilir belki de... Ama hatalar zinciri olduğunu düşünmüyorum.
Konuşmaları duyamama/anlayamama konusunda ben de çok şikayetçiyim.
Buna bir de stüdyoların ayarsız olarak filmi sunmaları ekleniyorsa bu duyamama sorunlarına, ne yapılabilir bilmiyorum.
Keşke sesleri otomatik düzenleyen kulaklık olsa da ve de fiyatı alınabilir düzeyde olsa da bu dertten kurtulsak.
Sinemaya gideli de epey zaman oldu. Yani Corona öncesine dayanıyor. Gittiğim zamanlar ise genelde sinema salonlarında sesin çok yüksek tutulması sonucu duyamama/anlayamama sorunu yaşamadım.
Guardian ın çok kapsamlı bulduğum sinema yazılarına rss aboneliğim var ama daha elemeye fırsat bulamadan yenileri geliyor, okunacak şey çok, zaman ise az.
Arada sırada da olsa bunun gibi ilginizi çeken yazıları buraya taşımaya devam ederek bir anlamda küratör lük yapmaya devam ederseniz çok sevineceğim
Belli ki bilerek yapılıyor. Hiçbir teknik sorun bunu açıklayamaz. Mevzu dialogtan çok patlamanın çatlamanın gerçekçiliğini yansıtmaya kayınca, dialog altında eziliyor.
Verdikleri örnek açıklayıcı aslında. 85 desibelde oynatılmak üzere çekilmiş Tenet, ama aksiyon sahnelerinde ses rahatsız edici derecede çok yükseldiği için 75 desibelde oynatıyormuş sinema salonları. Dolayısıyla görece düşük volume'deki dialog sahnelerinin de duyulması zorlaşıyor. Ev ortamında izlerken dialog sahnelerinde sesi açıp, aksiyonlarda kıstığım olmuştur benim de.
Keşke sesleri otomatik düzenleyen kulaklık olsa da ve de fiyatı alınabilir düzeyde olsa da bu dertten kurtulsak.
Böyle bir kulaklık yok ama kulaklıkları kalibre ettiğini iddia eden bir yazılım var. https://www.sonarworks.com/reference
Müzik dünyasında bu program üzerinde de çok tartışma var. Teknik olarak yaptığı şey, kulaklık türüne göre farklı ekolayzır ayarı yapmak ve doğru sesi verdiğini iddia etmek. Müzik yapanlar, miksajcılar için pek faydalı olduğunu ben kendi adıma söyleyemem ama son kullanıcı için iyi olabilir. Android cihazlarda ücretsiz denemek isteyenler için de link bırakayım.
Ev ortamında izlerken dialog sahnelerinde sesi açıp, aksiyonlarda kıstığım olmuştur benim de.
İzleyici ses ayarıyla oynuyorsa o miksajda sıkıntı vardır derim ben. Ama bilerek yapıyor olmaları da geçerli olabilecek bir neden. Neticede izleyen kişinin de filmi anlamak için çaba göstermesi gerekiyor.
Reklamcılar sesleri nasıl manipüle ediyorsa sinemacıların da birtakım cinlikler peşinde olmaması bence mümkün değil
TV deki konuşmaları daha iyi duyabilmek için sanki Premiere eklentisi gibi özellikli 12 ayarlı cihazı yapmışlar da satıyorlar bile
Kaynak: geçenlerde Guardian gazetesindeki bir reklam
TV deki konuşmaları daha iyi duyabilmek için sanki Premiere eklentisi gibi özellikli 12 ayarlı cihazı yapmışlar da satıyorlar bile
Kaynak: geçenlerde Guardian gazetesindeki bir reklam
Cihazın nasıl çalıştığını tahmin etmek zor değil. Basit bir ekolayzır ve otomatik filtre uygulayarak, diyalog seslerini artırırken diğer sesleri kısıyor. 4 farklı ürün çıkarıp en ucuzuna 100 dolar indirimli fiyat biçmişler. Bence bu, parası olup bilgisi olmayan kişilerden kazanma yöntemi. Yine de üretenlere kızmıyorum, açığı görüp fırsata çevirmeye çalışmışlar. Yakında televizyon üreticileri de bu sorunu otomatik çözdüklerini iddia eden yeni(!) bir teknoloji geliştirdiklerini haber yaparlar.
parası olup bilgisi olmayan kişilerden kazanma yöntemi
Ben böyle bir yorum yapıp adamları dolandırıcı sınıfına yakın tuttum ama bu galiba önemli bir ihtiyaç haline gelmiş bile. Bir arkadaşla sohbet ederken bahsetti. "Evde dizi izlerken ya müzik coşuyor ya da reklamlar başlıyor, uyuyan çocuk uyanıyor, biz de rahatsız oluyoruz. O yüzden spor kanalı açıyorum, orada ses hep aynı düzeyde" diye anlattı. Mantıklı geldi, baya baya ihtiyaçmış böyle bir şey.
yıllar sonra bir cevap gibi oldu ama bu programın asıl amacı son kullanıcı diyaloğu fazla duysun vs. değil.
tüm pro audio ekipmanlarının bir frekans tepki grafiği vardır. bu hangi frekansa ne tepki verdiğini gösterir. bunun yanında stüdyo hoparlörleriyle yapılan miksajlarda miksaj yapılan odanın akustiği olaya dahildir, mesela sağ hoparlörden çıkan ses sol kulağa da gelir. ancak kulaklıkla yapıldığında akustik tüm parametreler sıfırlanır, miksajı yapan dünyadan izole olur. sonarworks de çokça kullanılan kulaklıkların frekans tepki verilerini yazılıma işlemiş ve kullanılan kulaklığa göre tepkiyi flat hale getirmek için bir müdahalede bulunmakla birlikte eq işleminden daha önemli olarak bir oda tepkisi yaratıyor. özellikle yukarda yazdığım sağ hoparlörün sesini sol kulağın duyuyor olması gerekliliği kulaklıkta yok ve miksajda pan yaparken korkak davranmaya sebebiyet veriyor. çünkü pan müdahaleleri daha keskin duyuluyor. bunun yanında hiçbir oda parametresi olmadığı için sonradan eklenecen reverb vs. efektleri daha yoğun kullanmaya da sebebiyet verebilir.
ama denildiği gibi bu bir kalibrasyon programı. iyi bir miksajcı kullandığı kulaklıklarla yaptığı miksajın nerede nasıl tepki vereceği konusunda deneyimlerle birlikte kulağını kendi kalibre edip o seçimleri ona göre yapar. şahsen ben 12 senedir aynı kulaklığı kullanan (beyerdynamic dt770 pro) biriyim ve o kulaklıkta yaptığım müdahalenin en küçük tv hoparlöründen en büyük sinema salonuna kadar nasıl tepki vereceğini biliyorum.
tabii high end filmler 5.1, 7.1 gibi mikslendiği için kulaklık zaten kullanılamayacak bir aksesuar. konu sinema değil müzik miksajı için daha geçerli aslında.
bir de diyalogların az duyulmasının en önemli nedeni dts türü yazılımlarla surround miksajların downmix yapılıp stereoya indirgenmesi. bugüne kadar 100'e yakın netflix içeriğine miksaj yaptım; o seviyedeki işler tamamen televizyona ve yüzde 90 stereo dinlemeye sunulsa da miksajları 5.1 yapıp 2.0'a bir pluginle downmix yapıyorduk. bu sinemada da aynı.
center hoparlör olan bir surround düzende diyalog duyurmak çok kolay. total çıkış kaç db olursa olsun; center hoparlörü 3-5 db yükseltince diyaloglar çokça öne çıkacaktır. yani sinemada diyalog duyulmaması salonlarla da alakalı. ama tv, stereo ses sistemleri gibi durumlarda bu imkan yok ve surrounda göre mikslenmiş olmaları dezavantaj.
son olarak türk filmlerinde diyalogların az hissettirmesinin nedeni taa türk müziğinin tek sesliliğine dayanıyor. yukarda da yazılmış türkiye'deki müzik miksajlarında vokal inanılmaz ve gereksizce önde duyulur. algı o yönde. daha estetik ve olması gereken yerde konumlanan konuşma ve şarkı sesleri çoğu kişiye zayıf geliyor. bu bence aşılması gereken bir problem.
eğer ki evindeki dinlediği sisteme bir üçüncü parti uygulama ekleyebilme imkanı olan biri varsa bu konu karşısında compressor kullanmasını önerebilirim. bunu bilgisayarda yapmak mümkündür; hatta çoğu oynatıcı programda bile compressor vardır diye tahmin ediyorum. kabaca yüksek dinamik aralıktaki en yüksek patlamalı çatlamalı seslere baskı uygulayıp düşürerek total ses seviyesini daha yükseğe açma olanağı elde eder ve diyaloglarla anlık yüksek sesler arasındaki farkı daha aza indirirsiniz.
burada dinamik işlemcilerle ilgili bir şeyler karalamıştım bir vakit:
Film müziği, ses tasarımı ve miks gibi konular ile ilgili her türlü yardıma açığım.
İletişim: [email protected]
''miksajları 5.1 yapıp 2.0'a bir pluginle downmix yapıyorduk'' diyecekken yapıyordur yazmışım. mesajı nedense editleyemiyorum.
Film müziği, ses tasarımı ve miks gibi konular ile ilgili her türlü yardıma açığım.
İletişim: [email protected]
@mertsever Mesaj düzenlenmiş, sorun yok ama mesaj altındaki düzenleme bilgisini kullanmıyorduk, az önce aktifleştirdim bu özelliği.