İşitmek görmek kadar önemli bir durumdur. İşittiklerimizi görebilir, gördüklerimizi de işitebiliriz. Bu iki duyunun en güzel şekilde sunulduğu alanlardan biri de sinemadır. Bu yüzden sinemada müzik kullanımı bazen izleyici üzerinde büyük etki yaratır.

Herhangi bir filmin seyir gücünü yükseltmekte en önemli etkenlerden biri olan ses, melodik bir yapıya büründüğünde seyirciye inanılmaz bir haz yaşatır. Bu nedenle duyumu ve işlevi dışında ahenk yaratabilen seslere müzik denilebilir. Melodik yapıya sahip olan seslerin sinemada kullanımı birçok kez olumlu sonuçlar doğurmuştur. Herhangi bir sahnenin görsel dizaynı dışında önem verilmesi gereken diğer bir alan da sestir.

Tabiki ses,müzikten ayrı bir yapıdadır ve işlevi farklıdır.Ama söz konusu ses melodik bir yapı ile sunuluyor ve diğer çeşitli sesler tarafından besleniyorsa o zaman müzik kavramına basit anlamda ulaşmış oluyor.

Müziğin sinema üzerinden, izleyiciyle buluşması durumu ve bu durumun önemi hakkında birkaç şey söyleyebilirim sanırım. Müzisyenin öncelikle kabul etmesi gereken gerçek filmin başarısının o filmin müziğinin başarısıyla paralel olduğudur. Müzisyenin yapacağı müzik filmin meşrulaşmasını, akılda kalıcılık özelliğini, beğeni oranını vb. temel karakteristiklerini doğrudan etkileyebilir. Bu kadar büyük bir sorumluluk altındaki müzisyenin bu durumda yapması gereken ilk şey görüntüden öte gizli anlamlar taşıyan sahneleri seyirciye hissettirmek için filmin senaryosunu iyice özümsemek, görüntünün vermesi gereken duygunun etkisini artırmak için sahneleri dikkatlice izlemek vb. ayrıntılar üzerinde iyice düşünmektir.

Yani iyi bir film müziği yapımcısı iyi film okuma kabiliyetine sahip olmalıdır. Filmin yanı sıra senarist ve yönetmenden de mutlaka film bütünü ve detayları hakkında bilgi almalıdır.

Müzik yapımına gelince; basit bir giriş sahnesini ele alalım.

Ekranda üst açıdan görülen ve kameranın üstünde hızla ilerlediği bir deniz görüntüsü vardır. Bu görüntü yaklaşık 20 saniye sürer. Daha sonra kamera denizi gören üst açıdan yavaşça sıyrılır ve ufukta koca bir ada belirir. Adaya daha da yaklaşan açı önce küçük ada parçacıkları üstünden sonra da büyük tepelerin üstünden geçer. Üstünden geçmekte olduğu en büyük tepenin ardında rakım olarak denizle aynı ve tepe zirvesinden oldukça aşağıda bulunan mükemmel bir sahil görülür. Kamera o masalsı sahile yavaşça yaklaşır…

Örneğimizi gördünüz.

Bu tür bir sahnede kullanılabilecek onlarca ses parsellemesi düşünülebilir. Bunlardan en basit olanları :

1- Kamera en büyük tepenin üstünden geçerken görüntü sert bir rüzgar sesiyle desteklenebilir.

2- Kamera adanın büyük tepelerine ulaşmadan önce üstlerinden geçmekte olduğu adacıklara geldiğinde görüntü küçük rüzgar efektleri ve bas seslerle desteklenebilir.

3- Kamera tepeler üzerinden geçmekteyken görüntü küçük kaya parçacıklarının yuvarlanma sesleriyle desteklenebilir.

Müziğe gelince; ses dizaynını kullanılabilecek basit kalıplar halinde örneklendirdik ancak film için daha önemli ve daha etkileyici olabilecek müzik kullanımının bu sahne üzerindeki ses kullanımıyla aynı oranda basit olmayacaktır.

Bu sahneye müzik yapmak isteseydik;

1- Örnek olarak verilen bu sahne ne tür bir filme ait?

2- Film genelinde bu sahne gibi daha çok görsel çekiciliğe dayanan sahneler var mı?

3- Film genelinde sergilenen tavrın tam olarak tespiti yapıldı mı?

4- Yönetmen, senarist, görüntü yönetmenliği, sanat yönetmenliği ve oyunculuk gibi film üzerinde büyük etkileri bulunan görevlerin uygulanış üslubunun tespiti iyi yapıldı mı?

Bu tür temel konuları hallettikten sonra geriye tespit edilen durumlara uygun film müziği yapımına başlamak kalıyor.

Film türü: Gerilim

Oyunculuklar: Yer yer muzip ve genelde de sert akıcı.

Görüntü yönetmenliği üslubu: Genelde aktüel ve yer yer ise durağan,sabit görüntüler.

Bana göre deniz üzerinde hızlıca akan görüntünün ardına yumuşak bir ezgi yerleştirilebilir. Açı ufuktaki koca adayı gördüğü an müzik giderek sakinleşir. Açı adaya yaklaşmış ve küçük adacıkların üzerinden hızlıca geçmekte olan görüntüdeyken yaylı çalgılar ve sert vurma çalgılarla adanın görkemli yapısı daha fazla ortaya çıkarılabilir.Görüntüde adaya ait en büyük tepe ve temposunu arttırmış müzik akarken birden bire o masalımsı sahil görünür ve müzik birden bire kesilir.Basit anlamda ele aldığımız bu sahnenin şu an için standart bir çekicilikte olduğunu söyleyebilirim.Bu yüzden bu tür basit adımların atıldığı film vasatın üstünde bir giriş sahnesi ile başlar.

Bu tür bir sahnenin üzerine bestelenen müziğin ayağa kaldırışı nasıl olabilir?

1: Müzik yapımı için uygun sesler (vurma,elektronik,senfonik,etnik vb.)

bularak (yaratarak)

2: Müzik yapımı için bulunan seslerin istenilen nota ve değerlerde kullanılabilmesi için

düzenleme yapılabilecek bir Müzik Programı (fl studio,protools,nuendo vb.) bularak

3: Müzik yapımının düzenlenme safhası

4: Yapılacak olan müziğin sahne üzerine oturup oturmadığını görebilmek için

yardımcı görüntü düzenleme işleminde kullanılan bir montaj (düzenleme) programı

(adobe premiere,sony vegas,edius vb.) edinmek

Bu 4 maddeyi detaylı bir bilgi edinimi için açmam gerekirse:

1: Müzik yapımı için uygun sesler (vurma,elektronik,senfonik,etnik vb.)

bularak (yaratarak)

Müzik yapımı için yönetmen ve filmin bütünü ile çıkarılan sonuç , elde edilen gerekli bilgiler ışığında film için kullanılacak müziğin yapısı gereği içinde barındıracağı seslerin temini sağlanır.Sahne üzerine düşündüğümüz yapı üzerinden gidecek olursak senfonik yapıda ve yer yer kullanılacak olan elektronik destekleri bu müzikler topluluğunda kullanılabilir olarak görebiliriz.

Bu yüzden müziğimizde kullanabileceğimiz temel sesler:

- Timpani ve sert sesler verebilecek olan perküsyonlar

(Birlikte kullanıldıklarında her türlü ritim ve kolaylıkla oluşturulabileceği yer yer derin yer yer de sert çıkışlar alabileceğimiz vurma seslerdir.Ayrıca kullanım şekline bağlı olarak kasvetli,geren,asi,haşin,görkemli duygular için biçilmiş kaftan olabilirler)

- Keman ve çello gibi yaylı çalgılar

(Bu tür esntrumanlar genellikle hemen her müzik yapımında kullanılabilir batı kökenli enstrumanlardır.Dram,komedi,trajedi,gerilim ve korku gibi temel duygu aktarımlarında kullanımlarına göre yüksek başarılar gösterebilirler.Bu tür enstrumanların kullanımı genelde toplu kullanımlardır.Çello,kontrbas gibi yaylılar akor ve armonik sesler verirken kemanların solo sesler vermesi birçok kez uygulanmıştır)

- Trombon , trompet ve fransız borusu gibi sert,tiz ve tok sesler veren üflemeliler

(Bu tür üflemeliler her ne kadar kullanımlarına bağlı olsa bile dönem ve fantastik yapıda olan filmlerde kullanılsa da klasik ve film müziği alanında vazgeçilmez enstrumanlardır.

Bu yüzden yine kullanımlarına bağlı bir şekilde,kullanıldıkları müzik üzerinde büyük etkiye sahiplerdir.yine armonik sesler alabilmek ya da solo enstruman olarak kullanabilir yapıdalardır.

Obua, yan fülüt gibi üflemeliler için temel bir alt yapı desteği olarak kullanıldıklarında olumsuz bir sonuç almak neredeyse imkansızdır.Sert ve genellikle alçaktan yükseğe doğru çıkışlar verilen bu çalgılar, istenildiği taktirde gayet yumuşak ve sakin ezgiler ile şekillendirilebilirler)

- Ziller ve gong çeşitlemeleri

(Ziller ve gong çeşitlemeleri genelde akor,dörtlük ya da iniş çıkışlarda kullanılan ve geçiş anları için tabiri caiz ise kapı görevi gören çalgılardır.Ritim tutma görevi yanında parça bütüne uyduğu taktirde metal vurmalılar ile birlikte hoş bir Ahenk yaratabilirler.Bu nedenle bir çok film müziğinde kullanılmıştır ve hemen her film müziğinde rastlamak mümkün)

- Dijital sesler

(Bu sesler elbette nota verilebilecek sesler ile sınırlı değildir.Özellikle çok çok ileri seviyeye taşınmış bir teknoloji dünyasında asla.Bir çok dijital sese rastlanabilir.Kaldı ki artık insan sesleri bile bazı teknolojiler sayesinde rahatlıkla edinilebiliyor.Koro sesinden tutunda,vurmalı,synth,gitar,kick,snare,crash gibi temel seslerine kadar rahatlıkla edinilebilir bir teknolojidir bu.Tabi mevcut müzik üzerinde sınırlı şekilde kullanılabilirler (estetik açıdan).Bu yüzden basit anlamda break ritim şeklinde oluşturulan dijital sesler topluluğu mevcut müzik üzerine yerleştirilebilir hatta iyi bir netice bile alınabilir.Klasik,senfonik tarzda bir müziğin üzerine break ritim gider mi demeyin,deneyin görün..)

Bu tür sesleri (ki sample olarak geçer) internet üzerinden “sample cd” (örnek: ethnic sample cd, techno sample cd, guitar sample cd gibi..) adı altında araştırarak bulabilirsiniz.Çeşitli tür ve tarzlar için ayrı ayrı kaydedilmiş sesler dünyanın hemen her yerinde mevcuttur.Bunun dışında tabiki imkanınız varsa bu sesleri kendi kayıt stüdyonuzda kaydedebilir ve düzenlemelerinizde kullanabilirsiniz.Ama akustik kayıt için ulaşılması zor enstruman ve kullanıcısını bulmak zor olabilir.

2: Müzik yapımı için bulunan seslerin istenilen nota ve değerlerde

kullanılabilmesi için düzenleme yapılabilecek bir Müzik Programı

(fl studio,pro tools,nuendo vb.) bularak

Bu programlar teknoloji sayesinde yeteri fazlalığa ve çeşide sahip durumundalardır.Dünyanın bir çok yerinde çeşitli özelliklere sahip olan bu programlar hemen her kullanıcı için başta zor, fakat pratik yapma imkanı bulmuş kullanıcılar için giderek kolay bir kullanım seyri alabilir programlardır.Tabiki daha kolay kullanılabilir programlarla başlamak her zaman için daha mantıklı ve doğru bir tavırdır.Basitten başlayıp zora doğru gitmek.Zora varıldığında ise zorun kolay basitin ise çocuk oyuncağı olduğunu görmek işten bile değil..

Bu programalara nasıl ulaşabilirim ?

Bu tür programları “müzik düzenleme (edit) programları” adı ile net üzerinden aratabiliriz. Karşımıza internetin yakın,fakat kullanıcı sayısı fazlalığı yüzünden kapsamlı ve kullanılabilir kaynakları dolayısıyla onlarca program çıkacaktır.Tabiki yasal halleri ile kullanılacak olan bu programlardan birkaçı:

Fruity Loops Studio 3-4-5-6-7 (sitesinde yasal ve kısıtlı süreli kullanımı mevcut)

Pro Tools (sitesinde yasal ve kısıtlı süreli kullanımı mevcut)

Nuendo (sitesinde yasal ve kısıtlı süreli kullanımı mevcut)

Logic Audio Studio / Logic Pro (Mac)

(sitesinde yasal ve kısıtlı süreli kullanımı mevcut)

3: Müzik yapımının düzenlenme safhası

Gerekli olan müzik düzenleme programlarının temini sonrasında geriye akustik kaydın dijital ortama hafızalanması için gereken kayıt (record) programının da elde edilmesi gerekir.Genelde kullanılan ve benim de kullandığım program olan Adobe Audition’ı önerebilirim.Bu program akustik çalımların kaydı konusunda basit ve kullanışlı bir programdır.Bu programı da elde ettikten sonra geriye müzik için gerekli olan enstrumanların akustik kaydı ile tamamlanacak tasarının uygulanışı kalıyor.

Diyelim ki; elimizde bulunan dijital seslerin dışında obua sesinin olmayışı nedeniyle akustik bir kayıtla bu enstrumanın kaydını yapmamız gerekiyor ve bu yüzden bu enstrumanın kaydının yapılması şart.Yapmamız gereken tek şey virtüöz olmasa da yeterli yeteneğe sahip bir obua sanatçısı bulmak ve sırasıyla obua (enstruman) + mikrofon (alıcı) + bilgisayar (bellek) + kaydetmekte olan ses kayıt programı (dalga kaydedici program “Audition”). Bu sıralamayla müziğimiz için önceden tasarlanan ve kullanım şekilleri belirlenmiş olan obua kayıtlarını düzenleme programı sayesinde müziğimize ekleme fırsatı yaratmışızdır.

Düzenleme programı için vermiş olduğum örneklerden biri olan ve benim de kullanıyor olduğum program Fruity Loop Studio’yu düzenleme safhasında detaysız anlamda ele alabiliriz.

Program basit ve matematiksel bir temel üzerine kuruludur.Ritm ve noktasal aralıklar prensibi üzerinden çalışan bu program; çeşitli ritm ölçüleri,notalama ve akor ses verebilme niteliğine sahiptir.Bu yüzden klasik ve senfonik tarzdaki çalışmalar için pek uygun olmasa da temeli dolayısıyla bu gereksinimleri basit anlamda kaldırabilir.

Bu tür programlarda detaylı çalışma alanları dışında düzenleme ara yüzleri de bulunur.Bu yüzden program bünyesinde oluşturulan notalandırılmış ezgilerle birlikte akustik biçimde kaydedilen sesleri de bu düzenleme ara yüzünde kullanabiliriz.

Tasarladığımız sahne üstüne düşündüğümüz müzik üzerinden gidecek olursak:

a: Yumuşak ezgi yerleştirilebilir dediğimiz ve kamera suyun üzerinde adaya doğru akarken ki kısım için hafif tiz ve belli aralıklarla düzenlenmiş yumuşak piyano arpeji uygulayabiliriz.Bu uygulama akustik ya da dijital bir şekilde kaydedilir veya program üzerinde notalandırılarak yazılır.Bu sayede müziğimizin giriş kısmı yazılım ya da kayıt anlamında hazırdır.

b: Ufuktaki ada göründüğünde müzik yavaşça sakinleşir.Buna göre piyano arpejleri yerini yumuşak akor vuruşlarına bırakabilir bu sayede görüntüdeki adanın varlığı izleyiciye görsel anlamı yanında işitsel halde de yansıtılır.Bu tür basit hareketlerin bile ne kadar açıklayıcı olabileceğinin örneğini de vermiş olduk.

c: Görüntü de altta hızlıca akan küçük adacıklar vardır ve sakin piyano arpejleri yerini sert yaylı ve vurma çalgılara bırakır.Piyano arpejleri ve sonradan verilen akor sesleri sonrasında aralarında ikişer saniye boşluk bıraktığımız ve üst üste binmiş ritmik bir yapıda birbirlerini tamamlayan yaylı ve vurma çalgılar gelebilir. Bu düzenlemeye yine akustik kayıt ya da program üzerinden yazılmış notalandırma ve ritmlendirmeler ile varılabilir. Bu düzenlemeyi kullandığınız ya da kullanacağınız program ara yüzünde de görebileceğiniz gibi üst üste gelmiş ve her ikisinin de program tarafından aynı anda okunduğu düzenek oluşturur.

d: Tepeler üzerinden hızlıca geçmekte olan görüntüde birden bire oluşan masalımsı sahili görürüz ve müzik birden bire kesilir. Böyle bir tasarıda genelde hızlı veya ani müzik kesimlerinde kesilime yaklaştığımız anlarda yaylılar ve vurmalılar yavaş yavaş yukarı doğru seslerini ve ritmik hareketlerini hızlandırır. Böylece izleyici görüntüyle taşındığı boşluğa müzik yardımı ile de taşınır ve müziğin aniden kesilişi onları denize yakın ve tepeden çok çok aşağıda olan sahili gördüklerinde boşluğa düşme hissi verir. Ve film müziği;amacını bir kez daha bulmuş,insanları psikolojik bir etki ile oradan oraya taşımayı becermiştir..

4: Yapılacak olan müziğin sahne üzerine oturup oturmadığını görebilmek için

yardımcı görüntü düzenleme işleminde kullanılan bir montaj (düzenleme)

programı (adobe premiere,sony vegas,edius vb.) edinmek

Bu tür programlar yani video düzenleme programları yalnızca montaj yapabilme,kesme,yapıştırma,üst üste bindirme gibi basit kullanımlar için değildir.Her ne kadar bizler için (film müziği yapımcıları) yapılan müziği görüntü üzerinde izleme konusunda çeşitli programlar yapılsa da,bu tür temel programlarla işimizi rahatlıkla görebiliriz.

Bu programlar hangileridir?

Başlık adında da belirttiğim gibi Adobe Premiere,Sony Vegas,Movie Edit,Edius gibi popüler programlar işimizi rahatça görebilir.Tabi Müzik programları yanında bu tür programları öğrenmek için de araştırma yapmak gerekir.

Sahne üzerine yazılan müziği görüntü üzerinde incelemek ve müzik için sonuca ulaşmadan önce müziğin; sahnedeki iniş çıkışlara ne kadar ayak uydurduğunu,anlık etkiler için müziğin o anki halinin,anlık etkiye ne kadar ayak uydurduğu gibi temel gereksinimleri görebilmek gerekir.Bu yüzden temel ve basit adımlardan biri yapılan müziği (yapım aşamasındaki) premiere üzerinde video 1’deki (time line) sahnenin altına, audio 1 kanalına koyup genel seyri incelemek.Bu sayede sahne ile müziğin uyumunu rahatlıkla görebiliriz.

Yukarıda sözünü ettiğim video 1,audio 1 ve time line gibi terimler (ara yüz ve görev terimleri) sizlere şimdilik yabancı geliyor olabilir.Bu yüzden detaya girmiyor ve sizler için yalnızca mantık anlamında bilgiler verebiliyorum.Umarım açıklayıcı olabilmişimdir.

Elbette bu yazı içinde miksaj,ses kalitesi,düzenleme için gerekli bilgiler ve sonuç müzik üzerinde yapılacak son değişiklikler hakkında detaylı bilgi vermedim.Umarım bir sonraki yazım ve ek görsel anlatımı ile daha aydınlatıcı olabilirim.

http://www.benimsinemalarim.com/dersler-egitim-montaj/muzigin-film-uzerine-islenisi.html