Biraz önce; Siyad'ın “25 Ocak 2009” tarihli son üç ayın filmlerinin yıldız değerlerine göre Top 10 listesine göz atmaktaydım. Öncelikle bu listeye bir göz atalım ve benim biraz önceki göz atışım sırasında aklıma gelen birkaç bilgiyi sizlerle paylaşayım.

1- Sonbahar
2- Süt
3- Sınıf (Entre Les Murs)
4- Lorna'nın Sessizliği
5- Rec: Ölüm Çığlığı
6- Son Buluşma
7- Gomarro
8- Pandora'nın Kutusu
9- Vicky Cristina Barcelona
10- Bolt

Evet liste bu; aklıma gelende şu: Bir filmin kritiği- analizi- eleştirisi yapılırken en temel ölçek nedir. Nasıl bir değerlendirme yapılmalıdır? Bir film diğerine göre nasıl konumlandırılır?

Filmler en temel süzgeçte; yardımcı olması açısından söylüyorum; katmanlarına göre değerlendirilir.Katman nedir?

Katman; en yüksek algıdan en düşük algıya göre değişebilen filmin sanatsal değerini ortaya koyar. Bir sinema eserini (filmi) sanat'ın hakimiyeti ile yoklarsak; bu katmanlar gözle görülebilir hale gelir. Bir sinema eseri; bir değerlendirici tarafından ancak filmin doğru katmanı ile; yani yönetmenin içselliğine ulaştığı kadarı ile hakim olabilir. Bu şu değildir. Kişi aksiyon- gerilim- korku türünü ve klasik yapıyı beğeniyordur; film ise anti yapılı bir minimal otobiyografidir; değerlendirme yapan bu filme düşük puan verir. HAYIR!!!

Bu katmanlar tam olarak anlaşılabiliyorsa; aslında en azından hissedilebiliyorsa; kişi içsel yolculuğunun tam tersi olan bir eserinde hakkını verecektir. O yüzden değerlendirme yapan kişinin; sinematografik ferahlığa, türler arası seyir özgürlüğüne ve yiğidi öldürse de hakkını veren tarafta olmaya ihtiyacı vardır.

Katmanlar:

1- Sinematografik Katman

Bu katman algıca en düşük katmandır. Kabuktur. Bir sinema eserinin teknik yeterliliği kendini anlatabilecek halde ise; konuşan adam duyuluyor, tokat atan el görünüyor ise bu katman tamamdır.

2- Görsel Katman- Edebi Katman

Sinema eseri; tiyatro sahnesini kayıt altına almak nedeni ile oluşturuluyorsa; bu katman hakkını yerine getirir. Burada önemli olan; gözle gördüğümüz şeyin; kamera cihazıyla kayıt altına alınmasıdır. Senaryo belirli sıralara bölünüp; sıralı olarak kafada bitirilip; resmedilir.

3- Alt Metin Katman

Sahnede bir erkek, bir kadın konuşuyorlar.

Adam: Seni Seviyorum.
Kadın: Seni Seviyorum.

“CUT- KESTİK” yapacak olursak görsel katmanda kalırız. Ama en basitinden ;

Adam: Seni Seviyorum.
Kadın: Bende seni.

“CUT” yaparsak; kadının erkeğe, erkeğin söylediğinden farklı bir cevap vermesi; aynı şey söylendiğini bilmemize rağmen; bizi kadının bu adama hissetmeden cevap verdiğini düşündürecek ve şüpheye düşürecektir. Kadın “Bende seni” diyerek ince düşünceli kişileri "erkeğe karşı artık bir şeyler hissetmiyor"a kadar götürecektir.

Bu basit örnek; Alt Metin Katmanındadır. Sahnede gördüklerimizden öte artık kişisel- içsel hissettiklerimiz öne çıkar.

4- Tinsel Katman- Ruhsal Katman

Bu noktaya ulaşabilmiş kaç tane eser vardır bilinmez ama; bu katmanda izlenen dolaysız yollu bir sinema şiiridir. İzlenen demek olmayacak; artık izlemekten öte özne değişikliği ile yönetmenle temas kurulur ve kardeş ruhlar bu vesileyle mesajlaşmaya geçer.

Bu katmanda dolaşan nadir yönetmenler: Tarkovski, Parajanov,...

Yönetmen; filmini yaptığında bu katmanları düşünmez. Katmanlar yönetmenin biçimi ve yaşam tarzı; yaşam tarzı ve öykü anlatımı ile birleşir ve ilham alan içsellikteki yönetmen; farkında olmadan ya da olarak sinema eserini ortaya koyar. O yüzden bir eser yapıldıktan sonra; bu eser ile ilgili bir çok farklı yorum ortaya çıkar ve bu yüzden; yönetmen çekim anından bazen kendisinin bile o an farkında olmadığı alegoriler oluşturur.

Yönetmen bilmiyor diye; değerlendirme yapan kişi de bilmiyor olacak değil ya. Analiz yapan kişi; analitik- içsel ve sinematografik disiplinle bu katmanları yaşam biçimine gark etmeli ve kendi film yönetim ta rzı ile his düzeyinde bir karşılaştırma yapmalıdır. Ortadan kaldırabildiği kadarıyla egosunu kaldırarak.

Evet bu katmanlar ışığında Top 8 listesini kendimizce değerlendirelim. ( Son Buluşma ve Gomarro izlenmediğinden; liste dışıdır)

1- Süt (4 Katman'da yerli yerindedir anbean uygulamaktadır)
2- Sonbahar ( Yaklaşım sağlansada 4.katmana geçilelemiştir)
3- Lorna'nın Sessizliği
4- Pandora'nın Kutusu
5- Rec: Ölüm Çığlığı
6- Sınıf (Entre Les Murs)
7- Vicky Cristina Barcelona
8- Bolt

İyi seyirler...

Mehmet Emin Yıldırım
[email protected]