Biri intihar öteki intikam temalı iki video. Aynı çağrışımı yaratması beklenmez ki zaten. Bir de bilinç yitik eylem sayılmaz maymunlarınki. Maymun sonuçta, akıllı hayvan, insana yakın.

Şimdi sanırım biliyorsundur; bunların ilki zaten PETA adlı bir STO'nun animasyonu ve buradaki maymunun söz konusu eylemi bilerek ve isteyerek (irade ile) yapıyor olup olmadığı bariz değil. Bu video izleyiciyi etkilemek için çekilmiş sadece. Yani amacı etki ama mantığı ters çünkü burada o hayvanın kötü olan hayatına isteyerek son verip vermediği belli değil. Hatta silahın varoluş nedenini bilip bilmediği de açık değil. Sadece intihar etmek durumunda kalan yani bunu bilerek yapan bir insanın durumuna bir maymun konarak bu hayvanların durumuna acımamız istenmekte ama burada sunulan durum tamamen temsili. Hayvanların intihar durumları hala tartışmalı.

İkinci video ise Maymunlar Cehennemi'nin virali idi. Burada da maymun insanlarca alay edilir bir biçimde betimlenirken "tamamen tesadüfen" olduğunu varsaymamız gereken bir biçimde silahı kullanıyor. Burada evrimsel bir durum var ama yine bir mantık hatası da var. Biz burada maymunu destekler duruma düşüyoruz çünkü oradaki askerlerin hareketleri onaylacak davranışlardan çok alaycı ve aşağılayıcı gelmekte. Buradaki mantık hatası ise maymunun bunu anlayıp anlamadığı. Ben bir insan olarak maymunlar arasına düşsem ve onlar beni komik bularak alay edip gülseler bu bende bir rahatsızlık yaratmaz. Maymunların beni komik ya da çirkin bulması neden beni etkilesin ki? Aynısı maymun için de söz konusu iken bizden burada maymunun durumuna sempati duymamız bekleniyor ve o da hiç beklenmedik biçimde silahla ateş edince birden o askerlerin korkarak kaçması bir tür cezalandırmaya dönüşüyor gözümüzde. Yani maymunun sondaki hareketi anlamsız çünkü aslında bir zafer kazanıyor olduğunun farkında olamaz. Yani bu video aslında maymunu ezilmiş sınıfına koyarak bir siyasi yorum yapmakta ve filmin üzerine kurulu olacağı tema da bu olacaktı. Benzeri durumlar başka bilim-kurgu filmlerinde de görüyoruz. Orada da irade durumu sorgulanabilecek olan robot/androidler kullanılarak aynı tartışma sürdürülmekte.

İlk video: Gerçek --> Acındırma (patetik sempati)
İkinci video: Gerçek (?) --> Acındırma --> Zafer (mizahi sempati)

Buraya kadar tamam yani bence durum bundan ibaret ama senin kendine has şu cümlelerini görünce kayboluyorum:

"soru şu 3 öğeden birtanesi ilişkisel olarak ters,olarak görünüyor. yani bana öyle geliyor.
şimdi. ters olan öğeyi seçme işin yada bulma işini nasıl yaparsak, yada aralarındaki ilişki nasıl kurmalıyız ki?

herşey rastlantısal gibi durmalı aynı zamanda dramatik olarak boşluk hissetirmeli ne acı ne sevinç arasında izleyen o boşluğu hissetmeli.
böyle bir şey sizce mümkün müdür? yada farklı yoldan bi çözümleme yapsak bir sahnede bu dramatik boşluğu. rastlantısalıgı yakalabilirmiyiz."

Bu cümleleri anlamakta zorluk çekiyorum. İstediğin şey yukarıda özetlediğim durumun dramatik kurgulamasını formüle etmek mi? 3 öğeden kastın senin verdiğin sıralama ise buradaki soruşturma odası ya da orman bence etkin birer faktör değil. İlkinde mekan olaya kısmen katkıda bulunmakta ama ikincide orman belirsiz hatta söz konusu dahi olmayabilir çünkü mekan insan kampı. Aslında maymun orada olmamalı. "İlişkisel olarak ters" belirsiz bir ifade. Her ikisinde de maymun olmaması gereken bir yerde ama ilkinde hapis edilmiş olduğu için acıma söz konusu. Ters olan olsa olsa odur.

Bu iki dramatik durum arasında daha çıkış noktalarından ve anlatının amacından kaynaklı farklar var. Yani anlatıyı kuranın niyetine göre kurgulanmışlar. Bence bu kadar basit. Ben "kişisel olarak" ilkini kötü buluyorum. Bunda duygu sömürüsü eşiğinde bir anlatı var. İkincisi ise bana daha sempatik geliyor çünkü her ne kadar mantık hataları olsa da bazen insanın cezalandırılması gerektiğini düşündüğüm için bu bana haz veriyor. Maymun bilerek yapmasa da onu bir tür insan sınıfına oturtup ideolojik olarak ona sempati duyabiliyorum ki böyle yapınca da aslında teröre destek mi vermiş oluyorum diye düşünmeden edemiyorum. Bence ikincisi çok kurnazca kurgulanmış ve daha politik bir durum. Bunlar dışında bu iki dramatik durum arasında bir fark göremiyorum.

Bir film metni yazarı olarak bakınca doğal olarak hedef kitlen insandır. Bu nedenle insanın duygu ve mantığını nasıl kullanacağını düşünürsün. Bunlardan ilki bence kolaya kaçmış. İkincisi ise daha zekice bir durum yaratmış.

Bir dramatik durum yaratırken ister insan ister hayvan olsun ana karakterini insanların takip edebileceği bir şekilde sunmalısın. Bu iki videoda da insanları etkilenmesinin nedeni maymunları insani duyguları ile değerlendirmeleri. Acı çeken bir robot da olabilirdi ve etki aynı olurdu. Bence en temel anlatı kurallarını bilirsek gerisi zaten basitleşir. Hemen hemen tüm anlatılar şu şekilde özetlenebilir:

Düzen ---> Düzenin bozulması ---> Düzenin yeniden kurulması (yeni düzen)

İzlediğiniz tüm filmler ya da okuduğunuz tüm kitaplar bir biçimde bu anlatı yapısına oturtulabilir. İlk videoda olay 2. aşamada başlamakta. Yani "in medias res" dediğimiz ve zaten bozulmuş düzende başlıyoruz: O hayvan orada olmamalı. Sonda ise düzen yeniden kurulmaktansa trajedi formatına gidiyor ve hayvanın "olası" ölümü bir kapanış (closure) sunmakta. O hayvan ölecek ve olay sona erecek. Burada bir haksızlık var denmekte.

İkinci videoda da ilk başta bildiğimiz düzen ile başlıyoruz: insanlar maymunlarla alay ederler. silahın yani güç unsurunun maymuna alay için verilmesi ve onun ateş etmesi düzenin bozulması ve bizi meraka sokuyor. sondaki zafer işareti ise yeni düzenin işareti ve merakın devamını sağlamakta. Aslında bu iki video birer tam anlatı değiller. İlki reklam, ikincisi ise viral ama yine de kabaca temel anlatı formatına oturtabiliyoruz. Anlatmak istediğin şeyi bu formata oturtursan gerisi bunu "nasıl" yapacağın sorusudur ve bu da yine senin yaratıcılığına kalmıştır.

Umarım anlatabilmişimdir.

çok iyi mesaj, iki gitse de olur Fulgura, dimağına sağlık 🙂

fulgura 3 öğeden birinin "ters" kavramını açıklıyım.. ters kavram burda şu şekilde anlatmak istedim. biçimsel/işelvsel olarak ters diğerleri ile yanyan geldiği zaman mantık dışı görünmesi. birazda açarsam
maymun ormanda ateş edermi?
yada maymun sorgu odasında ne işi var soruları.saçma geliyor. bilinci boşlukta bırakmasına neden oluyor?benim fikrimce
bilinç gördüğü herşeyi ilişkinlendirmeye çalışıryor, otomatik olarak.
bu 3 öğe arasında mantıklı ilişkisi kurasıya kadar,bilinç eylemi gözlemliyor.(merak ve dikkat yoğunlugun artması)
gözlemleme sırasında eylemi ve sonucunu tahmin etmeye çalışıyoruz yada ihtimalleri sıralıyoruz.
eylemin nasıl gerçekleşeceğini ve eylem sonucu. bu tahminlerin dışında gerçekleşirse
şaşkınlık durumu yada anlam vermeye çalışma gerçekleşiyor, sonucun bize verdiği etki. eylemin neden sonuç ilişkisini kırmamızı neden oluyor. neden sonuç ilişkisini sorgulatmıyor. bizim için o sonuçta hissetigimiz şey degerli benzersiz geliyor.
olay şu şekilde olsa
maymun sorgu odasında silah eline alsa baksa sadece bi kaç el ateş etse bıraksa
maymun ormanda silahı yerlilerin elinden alıp bi kaç el havaya etse bıraksa
sonuçları ve etkileri mantıklı olabilirliği yüksek, bizde herhangi ilginç bi durum gibi gelmeyebilir.
videolar unutun.
maymun yerine hapisaneden kaçan bir mahkum koyalım
beynimiz mahkum /sorgu odası/ silahla ateş etme
mahkum /orman/silahla ateş etme

yukardaki 2 sahnede tezat bi öğe göremez bilinç, ancak neden sonuç ilişkini kırmak için farklı faktörleri devreye sokarak kırabiliriz. buda saçma yada zorlama bir sahne olmasında öteye pek gidecegini sanmıyorum.
yani yukarda 3 öğe arasında tezatlık olmamasından dolayı, bilincin hertürlü mantıklı ihtimali ve sonuçu ortaya koymasına neden olur.
ve şaşkınlık yada ilginçli merak diye kavramlar olsa da yukarda ki kadar etkili olacagını düşünmüyorum.

buraya kadar anlaşıldıgımı sanıyorum..
sahnenin bir konuya temaya,herhangi bir ideolojiye baglı kalmaksızın kurgulandıgını farzedin.
yukarda verdiğim maymun mahkum değişimi gibi sorgu odası yada eylemi değiştirdigimizde etkilerinin saçma yada zorlama olmadıgı sahneler oluşturmak ve etkilerini görmek amacım

Biraz daha anladım.

Bunun yolunu bulmanın son derece bireysel bir şey olduğunu düşünüyorum hala. Bahsettiğin şeyler ilişkilendirme ve çağrışım kavramlarıyla (association and connotation) ilişkili bence. Bunlar oldukça bireysel olarak da algılanabileceği için evrensel sonuçlara ulaşabilir miyiz bilemiyorum. Yoldan 4-5 kişi çevirip bu videoları izletsen bence bizim kurduğumuz ilişkilerden çok farklı ilişkiler de kurabilirler. Birisi çıkıp "ben burada insanın işlediği günahı görüyorum" da diyebilir.