Ev Sahibim temelde bir “terslikler komedisi” örneği. Nedir terslikler komedisi dediğimiz alttür? Kahramanların başına, kendilerinde olan beceri ve tecrübelerin çözemeyeceği özellikte bir hal gelir. Kahramanlar da akıllarının, becerilerinin, şanslarının yardım ettiği kadar bu sorunda kurtulmaya çalışırlar. Ama birer “sorun çözücü” (Mr. Wolf/Ucuz Roman) olmadıkları için bu çabaları çok sayıda yeni tecrübeye ve haliyle komik an’a sahne olacaktır.

Şimdi, bu türde film yapacaksanız sizi bekleyen bazı gereklilikler var. Geliniz bu türü inceleyelim ve Ev Sahibimi bu kontrol örnekleri ile oranlayalım.

Birincisi, az sonra acizliklerine ve belki (çoğu örnekte) “salaklık”larına şahit olacağınız karakterler var ve bu karakterlerin bu durumları iğreti değil de sevimli görünmeli. Yoksa film de sevimli olmaz. Özgür: Eşcinsel ev sahibinin tecavüzüne uğramasına ramak kalan, üst-orta sınıf, “yurdum insanı” yalnız genç adam. Bir kere bu adamın sevimli ya da hikayeye uygun olmasına gerek yok çünkü Özgür zaten hikayenin mağduru. Yani Özgür sevimli ve izlemeye değer biri olmasa bile öykü onu bu kapsama alıyor. Burak, hakkında hiçbir şey öğrenemediğimiz bir karakter olmasından dolayı özellikle ve inatla sevimli gösterilmiş ki belirttiğimiz gereklilik yerine gelsin. S.çma keyfi, ayna tripleri, müzik sevgisi vs. Buradan hareketle filmin ilk gereklilikleri yerinde getirdiği söylenebilir.

İkincisi, karakterlerin salaklıklar yapmalarına yetecek kadar büyük ama çözebilecekleri kadar da küçük bir sorun olmalı. Böyle olmalı ki ne pattadanak çözülsün, ne de karakterler “hadi teslim olalım abi” desin (Ki, bu teslim olma fikrine bir ara illa uğranır). Bu anlamda ortaya çıkan sorun tam karakterlerimize göre. Başarı sağlanmış.

Üçüncüsü, çözüm süreci yeterince ayrıntılı işlenmeli. Zaten türün olayı bu, komiklik burada olacak. Ve bu çözüm süreci mutlaka ve mutlaka 2 bölümden oluşur. 1- Plan. 2- Uygulama. Planda daha çok “fikirsel” salaklıklar, uygulamada ise “fiziksel” salaklıklar baş gösterir. Ev Sahibimdeki fikir salaklıkları (polis, nehir) açık ve net biçimde yetersizler. Hem daha birçok salakça ama komik fikir duymayı hem de “plan” kısmını daha doyurucu almayı isterdik. Uygulama ise zaten başlı başına bir salaklık ve komik olduğundan buradan bir şey beklenmemesi talep ediliyor. Eh, biz de kabul ediyoruz diyelim şimdilik.

Dördüncüsü, finalde olay çözülse ya da çözülmese kahramanlarda herhangi bir dönüşüm, değişim, akıllanma, aklanma/paklanma olmaz. Film o açıdan da, Özgür’le Burak’ın kalorifer peteği başı geyikleri ile ihtiyaç duyulan finali veriyorlar.

(Kısa bir açıklama: Bu türde her ne zaman “olmaz” dediklerim olur ise film, direk karakter dramına kayar. Tipler yaşadıkları tecrübe sonucu bir değişim yaşarlarsa, çözülmesi gereken sorun çok büyük olursa, tipler sevimli olmazlarsa hep filmin dokusu komedi tonunu ve sevimliliğini o oranda kaybeder. İşte Coen kardeşlerin sinema tarihindeki önemleri, bu ayırım bölgesine çizdikleri inanılmaz hassasiyetteki çizgidedir)

Ee? Bunlara göre bu filmin bir başyapıt olması lazım değil mi? Ya da türe bir soluk getirmiyorsa da en azından çok iyi bir film olması gerekli. Ama değil. Bunun 3 temel sebebi var.

Birincisi bu terslikler komedyası dediğimiz tür, temelde absürt mizahla akrabadır. Akrabadır ama tek bir ancak çok önemli bir noktada ayrılırlar, belki de bu yüzden ayrı isimleri vardır ki: Absürt dediğimiz komedi alttürü, izleyicisiyle kurduğu bağda gerçeklik dahilinde, mantıklılık dahilinde hiçbir şey sunmaz. Absürtte her şey karikatürdür. Absürt komedinin, izleyiciyle kurduğu bağda (mesaj ve alt metinlerinde değil tabii ki) hiçbir ciddiyet söz konusu değildir. Hatta diyebilirim ki absürtte, birşeylerin "gerçekmiş gibi görünmesi" bir komedi yaratır. Ama terslikler komedyasında absürdün aksine, her şey “bizden”dir, sadece ortaya çıkan durum oraya ait değildir. Elimizi uzattığımızda ulaşamayacağımız hiçbir şey olmaz burada. Çoğu zaman biz karakterlerden daha akıllı, konuya daha hakim kılınırız. (Bu absürt ve terslikler komedyası tespitlerimi ZAZ ekibi sinemasına ve Coen kardeşler sinemasına adapte ederek düşünürseniz daha rahat inceleyebilirsiniz)

İşte Ev Sahibim’i, bu denklemde bir yere oturttuğunuzda elinizde ne yazık ki fazla bir şey kalmıyor. Film bir terslikler komedyası örneği. Ama filmdeki tek terslik, Gayret Bey’in ölü zannedilmesi. Bir tane terslik var. Onun dışında bir terslik yok ki. Yani olay örgüsünde, türün kaçınılmazlarından olan “sorunun ortaya çıkması” (eşcinsellik itirafı ve tecavüz girişimi) ve çözüm “pencereden tahliye” dışında komik olan ne var filmde? Hiçbir şey. Çünkü türün temel “komedi sekansları” geçiştirilmiş ve ayrıntılanmamış. Hikaye harika, çok iyi. Ama senaryo yetersiz, eksik, tatminsiz. Neden “ne halt yiyeceğiz lan bir şimdi?” sekansı o kadar”cık”? O sekanstaki Gayret’in başını kaldırışı, önde konuşulanları neden önemsiz kılmaya yetmiş? Gayret’i yukarıya çıkarışları neden yok filmde? Senaryonun o kısmı hiç mi yazılmadı, atıldı mı? Hiç yazılmadıysa mizahçı Özgür Bakar’ın türe hâkimiyeti nerede? Yazılıp çekilemediyse neden?

Bu anlamda film, bir absürt için fazla gerçekçi (Ne iyi öyle. Aksi, istediği şeyi beceremeyen, böyle olunca da “absürt yaptım abi!” tribine giren çömez kısacı söylemi gibi olurdu) ama görmeyi istediğimiz gerçek olayları gizleyen ya da es geçen bir ayrıntı düzeyinde. Burak ve Özgür’ün bu işin içinden kurtuluşları tek dua’yla mı oldu yahu?” Üst katta kimse yok! Bitti mi sorun? Nasıl olur? Özetle ilk sorun: filmin, türün hikaye gelişimi yapısını gerektiği gibi sunamaması, gerektiğince ayrıntılandırmaması. Bu durum, 2. sorunla göbekten bağlı zaten.

Şimdi, karşılaştırdığım için değil ama karşılaştırsak da büyük bir hata yapmış olmayız. Tür aynı neticede. Coen Kardeşlerin Fargo’sundaki “terslikler”i ve tersliklerin filmi nerelere çektiğini bir düşünün. Daha doğrusu, niyetlendikleri olayları nihayete eriştiremeyecek karakterlerin, çözüm çabalarının içerisinde boğulmalarının, filmin kompozisyonunda ne dilime denk geldiğini bir düşünün. Özgür Bakar, sevimli karakterlerinin başına, çözmekte zorlanacakları, çözme süresince bizi güldürebilecek bir sorun getiriyor ama duyamadığımız bir duayla çözüyor her şeyi. Bu direk türün katlidir. Bakar, 90 dakikalık bir film yapmayacak belki. O yüzden üst üste gelen bir sürü tersliğe gerek yok. Ama filmin giriş kısmı, bu anlamda, neredeyse sürenin yarısına denk geliyor. Filmin girişinde, başka bazı ayrıntılarında komiklik sunulabilir, sevimli de olur. Ama her durumda türü sabote ediyor olursunuz ve buradaki durum ne yazık ki bu. İkinci sorun: senaryodaki kompozisyon sorunu. 22 dakikalık filme 11 dakikalık bir giriş yazılmış. Ve sorunun çözülmesi 10 saniye sürüyor. Burak camdan bakıyor, seviniyorlar ve hoop! Gayret uçmak üzere! Oldu mu şimdi?

Apayrıca ele alınması gereken bir konu: Onur Ünsal. İyi bir oyuncu olduğu üzerine bir şey söylemeye gerek yok. Ama Gayret karakteri her kimin imalatı (Özgür? Onur?) ise yine ortada ciddi bir hedefi tutturamama durumu mevcut ne yazık ki. Gayret karakteri belirsiz bir tip. Bir karakteri yok. Bir tip bile değil. Kim ki bu Gayret? “Ev sahibim”. Tamam da nasıl biri? Bu tanıtımda genelde 2 yol mevcuttur. (Aslında 3) 1- Oyuncunun hali, tavrı, görünüşü. 2- Direk kendinden bahsetmesi. (3- Birinin ondan bahsetmesi)

Bu açıdan filmde eksikler ve tezatlar söz konusu olduğundan kendi algıma güvenerek tespitler yapmak durumundayım. Umarım yanılmam.

Karakterin görünüşünde gayet kök örnek bir yapı var. Gözlük, bıyık, kilo falan. Bu görünüş, çok da yanlış olmayarak bir tanımlamadan çok, ne olunmadığını gösteren özellikte. Tamam, eyvallah. Hal, tavır? Apartman girişindeki çocuğu azarlayan Gayret biraz “ben tırnağımla kazarak geldim buralara” zihniyetinde, tembel olmamayı Amerikan Başkanı olmak, her anlamda “uyanık olmayı”, uyku uyumamayla denk tutan bir adam. Ama bu adamlar “pratik, hızlı konuşan, düzgün aksanlı” bir tip olmazlar ki. “Oldu bitti”ci den çok, iş bitiriciden çok “iş üstünde”ci olurlar. Uyanık olduğu için bir şeyi yakalamaktan değil, günlerce uyumayıp, hiçbirşey yakalamayıp sadece “uyanık” olmaktan gurur duyarlar. Fiziksel ve irade olarak güçlü ama donuk zekalı tiplerdir.

Özgür’le yaptığı ilk sohbetteki hal ve tavırları da daha çok etliye sütlüye karışmayan, yapıştırma bir nezaket hali. Apartman girişindeki halle bu birbirini çok iyi tamamlıyor ama 2 dakika sonra pencerenin önünde hooop! Bambaşka bir adam var. Eli cebinde, yarı aristokrat, tırnağıyla kazarak aristokrat olmuş, yarı filozof bir tip…. Kim bu yahu? Nereden çıktı? Koltukta otururken gevrek gevrek gülen (o yüz enfesti bence) tip gitmiş, yerine doğunun bir köyünden çıkıp filozof olmuş bir adam gelmiş. ????? Ve kılık kıyafete, o gevrek sırıtmalara (enfesti) bakarsak Gayret aslında bir şekilde zengin semte kapağı atmış, aklı banka hesabında olan, kendine Müslüman bir bakkal/market sahibi. Ve her şekilde düzgün aksan ve hızlı konuşma bu karakterlere uygun bir özellik değil.

Ama bir yandan Özgür ve Burak hem birer tip olarak iyi çizilmişler hem de harika oynanmışlar. Özgür de Eray da harika oynamışlar (Bana göre bu filmin oyunculukları nadir yerli kısa filmde rastlanan seviyede. En güçlü olunmuş taraf bu. Herkes acayip rahat, sakin. Ve belki de en kusursuzu Eray)

Gelelim görsel tercihlere…. Genel olarak doku iyi bence. Teknik tarafı olan arkadaşlar daha iyi değerlendirebilirler ve bazı kusurlardan bahsediliyor ama filmi büyük ölçüde yaralamıyor ama yine sebebinin anlaşılamayacağını düşündüğüm, filmin gücünü ve komedisini düşüren bazı açı ve ölçek tercihleri var. Hemen örnek: pencere önündeki sekansın genel plandan kaydedilmesi. Gayret salak salak çocukluğundan bahsederken Özgür bir an elini falan sallıyor. O an Özgür’ün yüzünü görmek istemeyen tek bir izleyici olduğunu sanmıyorum. O sekansın özelliği, filmi katkısı çok büyük: Sakin ve anlaşılır biçimde başlayan terslikler komedyaları, bir noktada kırılmaya uğrar, her şey alt üst olur. Ve bu kırılma noktası genelde beklenmedik bir anda ortaya çıkar. Bu “beklenmedik”lik nereden ortaya çıkar? Genelde o an, yönetmen izleyicinin dikkatini başka bir şeye çeker.

İşte bu tanıma ve gerekliliğe aslanlar gibi uyan bir sekans. Eğer Özgür Bakar, karakterlerinin bu sekanstaki olanlara yaklaşımlarını, fikirlerini kaydetseydi film bambaşka görünecekti. Arada bir iki genel çekim de konabilirdi, buna bir engel yoktu, daha anlamlı olurdu. Ama kırılma anı öncesinde, neden izleyicinin bir şeyleri beklemesini sağlamak ister ki yöneten? Neden olayın içine girip durumu unutturmaya çalışmaz? Bu yapılsaydı hem Gayret’in anlattığı saçma şeylere, hem Özgür’ün bu anlatılanlara tepkilerine gülecektik. Hem ortamdaki garip gerilimi hissedecektik ama ondan çok anlatılanlara odaklanıldığı için o gerilimi yedekte tutacak, istediğimiz gibi yaşayamayacak rahatsız olacaktık. Bir anlamda olanlardan bihaber olacaktır. Ve arkadan patlayacak bomba gerçekten etki yaratacaktı. O pencere önündeki sahnede konuşulanları izleyici “bekleyerek” izliyor. “Anlayarak ve paylaşarak” değil. Oysa bir şeyleri paylaşsaydık bir şeyler beklemeye enerjimiz ve merakımız olmazdı. Bana göre filmin 3. sorunu: Pencere sekansındaki yanlış kamera kullanımı tercihi. Filmin senaryosunu, izleyicisiyle kurduğu ilişkiyi, hikayesinin gelişimini…. Hemen her şeyini sabote eden bir kamera konumu, ölçeği. Bilmiyorum size abartılı mı gelir ama o kadar önemli bence.

Örneğin, koltukta oturup ceset sandıkları Gayret’e baktıkları sekanstaki kamera konumu, açısı öyle mükemmel ki, bu kamera kullanımı ve sekans üzerine sayfalarca yazılabilir. Çok “anlamlı” bir tercih. Uzaklık, netlik, kompozisyon, eğiklik…. Filmin afişi bu olmalıydı, kimse fark etmemiş. Ama pencere sekansındaki tercihleri anlamak pek olanaklı görünmüyor? Nedir bu istikrarsızlığın sebebi?

Özetle gerek hikayenin bazı, türe göre esas önemli anlarının atlanması ya da yüzeysel geçilmesi, gerek kameranın kullanımındaki tercihler, gerek karakter donatımındaki tutarsızlıklar filmi yaralıyor.

Ve bu pek de önemli değil belki ama filmde ciddi mantık hataları var. Bayılmış adam gözleri açık yatar mı dakikalarca? Burak vazoyu indirince herifin gözleri kapanmıştı! Kim açtı gözleri? Neden? Kendi açılır mı?

Kafa şeftali gibi yarıldıysa nasıl bayılmış herif? Kan nerede, hiç görmedik? Herifi aşağıya attıktan sonra nasıl oturabiliyorlar evde? Gayret’in dairesi mi orası kendi dairesi mi Özgür’ün anlamadım ama ikisi de sakıncalı.

Yani sadece fark ettiğim için söylüyorum, bence filmi yaralayan şeyler değil bunlar.

Özetle: Ben sadece filmin eksik/hatalı gördüğüm taraflarını incelemeye çalıştım. Yoksa temelde birçok açıdan zaten iyi bir film var. Bahsettiklerimin hiçbiri var olmasaydı zaten film, türün “kısa başyapıtı” olabilirdi. Ancak bu haliyle “iyi bir film” olarak değerlendirmek uygun. Ve bilemiyorum bana mı öyle geliyor ama Özgür Bakar’ın oyunculuğu, senaristliğinin ve yönetmenliğinin toplamının iki katından üç birim daha iyi. (Tıpkı Erkan Uzdur gibi) “Bir daha yönettiğim işte oynamam” diyor bildiğim kadarı ile, eyvallah, kendi tercihidir. Daha iyi filmler yapacağına eminim. Peki onun oyunculuğunu nerede izleyeceğiz?

____________________________________________________________

Son bir not: Her ama her türlü bahse varım: Kısacılarımız, her filmleri için eksiksiz birer çekim senaryosu yazacaklarına, senaryolarını bitirdikten en az 2 ay sonra çekeceklerine ve bu 2 ay içerisinde en az 4 kez “neler yapmışız bakalım” niyeti ile okuyacaklarına (kendilerine) söz verseler enfes filmler çekerler. Yoksa böyle bir tarafı harika, bir tarafı “ne alaka?” filmler izlemeye devam edeceğiz gibi görünüyor. Ama bir şeyi daha biliyorum. Bu bahsettiğim “projenin olgunlaşması”na olanak sağlayan hatta belki de bunu gerekli gören kısacımız bile çok az. Erkan’ın 200 liradaki yanlış tercihlerinin sebebi ne ise, Özgür’ün Ev Sahibimdeki eksiklerinin sebebi de o gibi geliyor bana.